PETAR II PETROVIĆ NJEGOŠ: Dva veka pisca Gorskog vijenca

BEOGRAD/PODGORICA - Danas se navršavaju tačno dva veka od rođenja pisca "Gorskog vijenca" Petra II Petrovića Njegoša, mitropolita crnogorsko-primorskog.

Njegoš je rođen kao Rade Tomov Petrović 1. (13. novembra) 1813. u Njegušima, a umro na obližnjem Cetinju 19. (31. oktobra) 1851. godine.

U Mitropliji crnogorsko-primorskoj SPC od ove godine je 19. maj datum praznovanja Njegoša kao svetitelja.

Njegoš je još kao mlad vladar sredio političke prilike u zemlji, organizovao sudove, izdejstvovao povećanje pomoći od Rusije, ustanovio senat, podigao prvu osnovnu školu i osnovao štampariju (1834. godine).

Po vlastitoj želji Njegoš je septembra 1855. godine, u vreme vladavine knjaza Danila Petrovića, sahranjen u kapeli na Lovćenu.

Tu kapelu je upravo Njegoš zamislio kao crkvu Svetog Petra Prvog Cetinjskog, svog strica i prethodnika na vladičanskom tronu, kao mauzolej. Upravo je pesnik i vladika Njegoš proglasio Petra Cetinjskog za sveca. Tom svecu je u kalendaru SPC posvećen 31. oktobar.

Pre nego što je 1974. godine, na vrhu Lovcena, zamenjena granitnim mauzolejom - spomeničkim kompleksom, koji je projektovao hrvatski vajar Ivan Meštrović, kapela je nekoliko puta pretrpela velika oštećenja, najviše u Prvom svetskom ratu, krajem 1915. godine, kada je pogođena projektilima austrijske artiljerije.

Sredinom dvadesetih godina prošlog veka je napravljena nova kapela, u koju su tada prebačene Njegoševe kosti.

Kada je napravljen mauzolej, kamenje kojim je bila ozidana kapela je obeleženo i pohranjeno u podnožju Lovćena, sa idejom da se na drugom mestu obnovi kapela.

O Njegošu, koji se smatra najvećim i srpskim i crnogorskim pesnikom prvi je pisao njegov savremenik srpski pisac Ljuba Nenadović u "Pismima iz Italije". Nenadović, koji se sa Njegošem sretao u više navrata u Italiji, i u svojim Pismima o Crnogorcima je opevao Crnu Goru i njene stanovnike, to je slika oduševljena i idealizovana, ali zanimljiva, puna anegdota i duha.

U centru Beograda, između Kapetan-Mišinog zdanja i Filozofskog fakulteta je njegov bronzani lik, delo Sretena Stojanovića. Podignut je 1994. godine. U opštini Bačka Topola jedno mesto naziva se Njegoševo.

Pre tačno pola stoleća, povodom 150-godišnjice Njegoševa rođenja, u Crnoj Gori je uvedena i danas najveća književna nagrada na bivšim jugoslovenskim prostorima. Nagrada koji nosi njegovo ime se dodeljuje jednom u četiri godine.