Mine koje je odnela voda tražiće pčele-minolovke?!

Biolozi iz Francuske i Hrvatske uspešno su uzgojili pčele koje mogu “nanjušiti” mine. Od milion mina “posejanih” tokom prošlog rata još nije uklonjeno više od 120 hiljada koje su razbacane na više od 729 kvadratnih kilometara.
Mine koje je odnela voda tražiće pčele-minolovke.

Nakon poplava i klizišta koje su poslednjih dana pogodile BiH, Hrvatsku i Srbiju strahuje se da se hiljade mina pomerilo iz obeleženih minskih polja. Sledećeg meseca planiraju da puste koloniju od 30-ak hiljada pčela kako bi “markirale” minska polja u Slavoniji i na severu Bosne i Hercegovine.

Pčela ima čulo mirisa jako kao u psa. Mogu otkriti zrno šećera u olimpijskom bazenu napunjenom peskom.

"Znali smo da su pčele osetljive na određenje mirise poput mirisa pelargonije ili nerola. Izazov je bio naučiti ih da otkriju trinitrotoluen (TNT)", izjavio je za britanski Telegraf Iv Konte, direktor Odeljena instituta INRA iz Avinjoma u južnoj Francuskoj koji se bavi istraživanjem pčela, okoline i agrikulture.

Njega je pre četiri godine kontaktirao hrvatski naučnik Nikola Kezić sa Univerziteta u Zagrebu, zabrinut za poljoprivrednike u regiji kojima prete neeksplodirane nagazne i protutenkovske mine.

Krenuli su eksperimentirati. Ispod pijeska su sakrili TNT prekriven šećernim sirupom kako bi privukli pčele. Nakon nekog vremena insekte su počeli više obilaziti posude u kojima je TNT nego li one bez.

" Zadivila me je reakcija pčela", kaže Iv Konte. Međutim, pčele su ubrzo izgubile zanimanje, nakon što su shvatile da u tim posudama nema šećera pa su ih morali “redukovati” sa šećerom prekrivenim TNT-om svakih pola sata.

Potom su pratili kretanje pčela u minskim poljima prekrivenim vegetacijom, slikali ih i snimali osetljivim kamerama svakih deset sekundi. Mesta na koja su pčele sletale potom su brižljivo pretražena i na njima su pronađene skrivene, ukopane mine.

Projekt je privukao zanimanje i Evropske komisije koja je odobrila novac iz fondova. Profesor Kezić još od 2007. istražuje koncept “pčela-minolovki”, odnosno vodi deo velikog multimilionskog programa nazvanog Tiramisu, čiji sponzor je EU kako bi se otkrile mine na ovom kontinentu.

Sledeći mesec kreće u eksperiment na otvorenom polju s kolonijom od 30-ak hiljada tako dresiranih pčela. Sam Kezić ističe kako su rezultati još bolji kod detekcije eksploziva dinitrotoluen (DNT).

"Nadamo se da ćemo postići rezultate koji će zadovoljiti stručnjake za uklanjanje mina", kaže profesor Kezić.

Ovaj zagrebački profesor i njegovi saradnici pokušavaju dokazati kako dresirane autohtone medonosne pčele (siva pčela, Apis mellifera var. Carnica) mogu otkriti mine.

Pčele osećaju miris TNT-a, a dresurom ga počinju povezivati s hranom, šećernim sirupom, odnosno kombinacijom šećera i vode ponuđenom u hranilicama pokraj kojih se nalazi TNT. Kada pčele u prirodi prepoznaju miris TNT-a, na određenim lokacijama zadržaće se duže od uobičajenog preleta tražeći šećerni sirup, a praćenje njihovih infracrvenih polja sugerisaće nam da se tu nalaze mine. Pčele nam neće dakle pokazati gde se tačno nalazi pojedina mina, ali će locirati minsko polje.

Čak i nakon što ljudi naprave svoj posao u miniranom području, neke mine mogu ostati u zemlji i one su najčešće uzrok smrtonosnih eksplozija. Jednom kad eksperiment s pčelama postane naučno dokazan, ideja je da ih se koristi u već razminiranim područjima, gde će se njihovo kretanje pratiti kamerama koje reaguju na toplinu. Sumnja se da je otprilike 750 kvadratnih kilometara još minirano iz vremena rata na Balkanu ’90-ih godina.

" Ne kažemo da će to otkriti sve mine u minskom polju, ali činjenica je da treba napraviti proveru je li neko minsko polje uistinu razminirano. Naučno je dokazano da razminirano minsko polje nikad nije u potpunosti očišćeno od mina i to je trenutak u kojem nastupaju pčele", ističe Kezić i dodaje kako se zna da na ovakvom projektu rade i američki stručnjaci, ali je obavijen velom vojne tajne, pa informacije nisu dostupne.