Manastir je zidan od 1327. do 1335. godine. Ktitori ove impozantne građevine su kralj Stefan Dečanski i njegov sin Car Dušan. U sklopu manastira je bila i bolnica za monahe. Crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem. Crkvu je gradio poznati protomajstor fra Vita iz Kotora, koji je u gradnju uneo i elemente gotičke umetnosti. Kroz svoju istoriju manastir nije mnogo stradao jer su ga Turci smatrali svojom baštinom, tu su naime gajili sokolove za svoje potrebe. Prvi put je opusteo posle Kosovske bitke, ali ga je ubrzo obnovila knjeginja Milica.
Manastir je dug 36 metara a visok 30 metara, za ono vreme potpuno neuobičajene dimenzije pa je stoga nazvan Visokim, te mu ostade ime do danas Visoki Dečani.
Oslikavanje manastira je završeno 1350. godine. Grandiozni živopis ima preko hiljadu kompozicija koje su veoma dobro očuvane. Izradili su ga majstori iz Srpskog Primorja. Slikarstvo je izuzetnog kvaliteta a sadržaj živopisa je veoma širok i predstavlja pravu galeriju pravoslavnog freskoslikarstva. Posebno je zanimljiva predstava loze Nemanjića sa 22 lika od rodonačelnika Stefana Nemanje do Uroša V.
Sačuvan je niski kameni ikonostas iz doba gradnje hrama, ali postoji i novi znatno viši oslikan 1594. godine. Ovaj ikonostas predstavlja izuzetno delo srpske umetnosti toga doba. Njegov najvredniji deo je Raspeće slikano temeprom na drvetu, ukrašeno duborezom i pozlatom. Današnja oplata ikonostasa potiče iz 19 veka. Ikonostase u paraklisima Svetog Dimitrija i Svetog Nikole oslikali su Simeon i Aleksandar Lazović od 1795.-1810. godine.
U samoj crkvi ispred oltara nalaze se dva kivota. U jednom su mošti Svetog Stefana Dečanskog. One su smeštene u kivot koji je manastiru poklonio 1849. godine knez Aleksandar Karađorđević. U drugom se nekada nalazilo telo Jelene, sestre Stefana Dečanskog. U crkvi i priprati su i grobna mesta znamenitih Srba tog vremena.
Manastir ima bogatu riznicu. Tu se čuvaju zadužbinske povelje Stefana Dečanskog i cara Dušana, preko 150 starih rukopisnih knjiga. Posebnu vrednost predstavljaju ikone od 14 do 16 veka. Na sredini hrama je prelepi prvobitni polijelej koji je obnovila knjeginja Milica 1397. godine. Sačuvan je i kraljevski mermeni presto i prvobitna mermrna krstionica. Posebna vrednost za vernike su sačuvani delovi moštiju više Svetitelja.
Manastir Visoki Dečani nalazi se 17 km južno od Peći, na obroncima Prokletija, u dolini rečice Dečanska Bistrica. Manastir je na liste Svetske kulturne baštine.
(Lepa Srbija)