7 masonskih zdanja u Beogradu
1. Nesuđeni masonski hram
Zvanično, masoni kao udruženje ljudi čiji je cilj opšte dobro nastali su početkom 18. veka u Engleskoj
Masoni za sebe kažu da nisu nikakvi zaverenici niti tajni vladari sveta, kako ih u Srbiji često predstavljaju. Poriču da je njihova organizacija tajna i tvrde da je najpribližniji opis masonerije „humanitarna organizacija koja funkcioniše na diskretan način“.
Zvanično, masoni kao udruženje ljudi čiji je cilj opšte dobro nastali su početkom 18. veka u Engleskoj. Svoje delovanje simbolično porede s gradnjom Solomonovog hrama, pa simbole i zvanja preuzimaju iz zidarskog esnafa. Otuda i slobodni zidari kao drugi naziv za njih.
Bog, veliki arhitekta
Boga nazivaju „velikim arhitektom svih svetova“, međusobno se oslovljavaju sa „brate“, a članovi jedne organizacije, lože, na početku su učenici, kad ovladaju određenim znanjima - postaju pomoćnici, dok najstariji imaju zvanje majstora. Ložom rukovodi veliki majstor. U masonskim ritualima koristi se zidarski alat: šestar, lenjir, uglomer i visak...
Tokom sastanka masona na istočnoj strani hrama, na izdignutom podijumu, sede starešine koje upravljaju obredom. Ostali masoni - svi imaju „zidarske“ kecelje - raspoređeni su duž zidova prostorije, čiji je pod u crno-belim kvadratima. Na ta polja u toku obreda postavljaju se tri stuba, koja simbolizuju snagu, mudrost i lepotu. U centru hrama je govornica, sa koje se članovi obraćaju loži. Ona je zastrta plavim platnom, a na njoj su uvek Sveto pismo, šestar i uglomer.
Istorija masona u Srbiji
Istorija masona u Srbiji je duga i počinje tokom Prvog srpskog ustanka: istaknuti članovi ove organizacije bili su Karađorđev diplomata Petar Ičko, ali i turski Mustafa-paša, u narodu poznat kao „srpska majka“. Poznati masoni kasnije su bili i vladika Nikolaj Velimirović, Đorđe Vajfert, Jovan Dučić, Branislav Nušić, Živojin Mišić... Računa se da u Srbiji danas ima 2.500 slobodnih zidara. Oni istupaju javno, ali rituale i hramove i dalje čuvaju od javnosti.
U periodu između dva svetska rata, u nameri da se predstave javnosti i suprotstave propagandi svojih protivnika, koji su ih proglašavali za „zaverenike“, masoni u Beogradu sazidali su na Kalemegdanu zgradu za svoj hram. Građevina ima stubove, koji simbolišu hram, zatim simbole dvojnosti prirode - Jakin i Boaz, te pet stepenika, koji simbolično predstavljaju broj koraka koji članovi pomoćničkog stepena naprave kad ulaze u hram. Zdanje je još između dva svetska rata trebalo da postane masonski muzej, ali Velika loža ga je poklonila tadašnjoj upravi grada Beograda.
U njemu je danas galerija Prirodnjačkog muzeja.
2. Piramida u srcu grada
Ovaj znak vuče korene iz egipatske mitologije, ima ga i u budizmu, a i u hrišćanstvu
Jedan od najupadljivijih masonskih simbola je takozvano svevideće oko - crtež otvorenog oka, najčešće u trouglu s vrhom okrenutim nagore. Ovaj znak vuče korene iz egipatske mitologije, ima ga i u budizmu, a i u hrišćanstvu, u kojem simboliše Sveto Trojstvo. Može se videti u nekim našim crkvama - u staroj crkvi u Topoli, pored Karađorđevog konaka, u Manasiji, kao i u Nikolajevskoj crkvi u Novom Sadu.
Trinaest redova
Na poleđini velikog pečata SAD, zvaničnog amblema ove države, čiju prednju stranu čini državni grb, nalazi se zarubljena piramida na čijem je vrhu „svevideće oko“. Piramida ima trinaest redova, koji simbolizuju trinaest država koje su 1782, kad je izgled pečata usvojen, činile SAD, a oko na njenom vrhu predstavlja Boga, koji brine o njima. Na vrhu grba je natpis „Annuit Coeptis“ („On odobrava naš poduhvat“), a u podnožju „Novus ordo seclorum“ („Novi poredak u vekove“). Isti simbol, nezavršenu piramidu od trinaest redova cigli sa „svevidećim okom“ na vrhu, koriste i masoni. U njihovom tumačenju ono simbolizuje upravljanje „velikog arhitekte svih svetova“ delima ljudi, kao i vladavinu masonerije nad neukim i prostim svetom.
Zvanična istoriografija SAD odbija svaku vezu između njihovih simbola i masonerije, i tvrdi da je reč o slučajnoj podudarnosti. U svetu, međutim, ima naučnika koji tvrde da su SAD osnovali upravo masoni i da je to „prva masonska država na svetu“... Zoran Lj. Nikolić, publicista čijoj knjizi „Masonski simboli u Beogradu“ dugujemo dosta podataka objavljenih u ovom tekstu, za masone u Srbiji kaže: „Odani svojoj tradiciji, koja očigledno dugo postoji u srpskoj prestonici, ne skrivaju svoje simbole na nevešt način, već ih čak otvoreno plasiraju u samom srcu grada, ali tako da neupućeni ‚od drveća ne vide šumu‘...“
Navodno spomenik nauci
Tako je 1995. godine u samom centru Beograda, u Knez Mihailovoj ulici, ispred zgrade Srpske akademije nauke i umetnosti, postavljena bronzana piramida na kojoj su obeležene koordinate grada, nadmorska visina, strane sveta i sila Zemljine teže.
Formalno objašnjenje gradskih vlasti bilo je da je reč o spomeniku nauci, a povod za postavljanje nađen je u izložbi „Svet merenja“, koja je tada održana u Galeriji SANU.
Ipak, njen vrh, odsečen od „tela“, kojem nedostaje samo „svevideće oko“, zaista je čini potpuno istovetnom kao što je ona na novčanici od jednog dolara, pa se ne može smatrati ničim drugim do jasnim masonskim potpisom i upečatljivim simbolom slobodnih zidara.
Iste te godine, inače, skoro identična piramida postavljena je u centru Zagreba, ovog puta kao spomenik u čast 900 godina od osnivanja Zagrebačke biskupije.
Svevideće oko
Isti simbol, nezavršenu piramidu od trinaest redova cigli sa „svevidećim okom“ na vrhu, koriste i masoni
3. Masonski spomenik na Avali
U ovom zdanju je 1. decembra 1918. održan istorijski sastanak kojem je predsedavaokralj Aleksandar Karađorđević
Beograd je između dva svetska rata, a posebno u vreme kralja Aleksandra, bio važna tačka na masonskoj karti Evrope. U njemu je 1926. godine održan kongres svih najvažnijih loža slobodnih zidara. Pokrovitelj kongresa bio je moćni beogradski industrijalac Đorđe Vajfert, čiji je lik danas na novčanici od 1.000 dinara. Na ovom skupu učestvovali su i masoni Velike lože Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca „Jugoslavija“, što je zanimljivo ako se zna da je tako nazvana punih deset godina pre nego što je Aleksandar 1929. tako nazvao svoju kraljevinu!
Ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca
Pre samo nekoliko dana, tačnije 9. aprila, Francuz Danijel Keler, koji se smatra jednim od najmoćnijih masona na svetu, u Beogradu je održao predavanje o pridruživanju Srbije EU. Govoreći o nastanku Jugoslavije, diplomatski je rekao: „Ne mogu da isključim da je među ujediniteljima i osnivačima Jugoslavije bilo mnogo braće“, pri čemu treba imati na umu da se masoni među sobom oslovljavaju sa „brate“. Slučajno ili ne, Keler je predavanje održao u zgradi na Terazijama broj 1, gde je 1. decembra 1918. proglašeno ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca. Kralj Aleksandar, koji je bio potpisnik dokumenta o ujedinjenju, sve do 1922, kad je izvršena rekonstrukcija njegovog dvora oštećenog u bombardovanju, živeo je u toj zgradi!
Finansijeri masoni
Kralju ujedinitelju dugujemo i Spomenik neznanom junaku na Avali, sagrađen u tradiciji masonskih hramova. Stvaran je po nacrtima Ivana Meštrovića, takođe masona, od 1934. do 1938. godine. Vajar je za uzor imao grobnicu kralja Mauzoleja, po kojoj se svi takvi monumenti danas zovu mauzoleji, u Halikamasu, današnjem Bodrumu. On je, međutim, autor i drugog simbola Beograda - spomenika Pobednik na Kalemegdanu. Ovaj kip rađen je po ugledu na Aleksandrijski svetionik. I svetionik i mauzolej smatraju se svetskim čudima...
Osim što su i njihov finansijer (kralj Aleksandar) i njihov autor (Meštrović) bili masoni i što slede tradiciju slobodnog zidarstva, karakter masonskog potpisa daje im činjenica da je crni Spomenik neznanom junaku precizno okrenut ka belom Pobedniku. Drugim rečima, pogled posmatrača koji stoji ispred prednjeg dela avalskog spomenika pada pravo na spomenik na Kalemegdanskoj tvrđavi.
Slični spomenici neznanim herojima postoje i u drugim evropskim metropolama, ali tamo su obično u centru grada. Neki autori smatraju da je u Srbiji izabrana baš Avala zato što ima oblik piramide, a da bi podsećala na masonski simbol, kažu oni, trebalo je odseći joj vrh - srušiti srednjovekovni grad Žrnov, koji se nalazio na njoj.
Kako god - postoje fotografije na kojima je zabeležen početak radova: kralj Aleksandar izvodi prvi udarac srebrnim čekićem - osnovnim masonskim simbolom.
Važna tačka
U njemu je 1926. godine održan kongres svih najvažnijih loža slobodnih zidara. Pokrovitelj kongresa bio je moćni beogradski industrijalac Đorđe Vajfert
4. Zagonetni simbolina Zanatskom domu
Udruženje zanatlija u Beogradu je 1911. godine odlučilo da sazida reprezentativni Zanatski dom i tu useli sve zanatske ustanove, a već naredne godine kupilo je lep plac na uglu današnjih ulica Hilandarske i Svetogorske. Vlasnik placa bila je porodica Kujundžić. Njen rodonačelnik bio je Milan Kujundžić Aberdar, pesnik, državnik i dobrotvor, a jedan od izdanaka dr Vojislav, koji se u istoriju Beograda upisao kao zagovornik spaljivanja umesto sahranjivanja u zemlju i osnivač društva krematista „Oganj“. Na placu koji su prodali zanatlijama nalazila se kafana „Kod dva bela goluba“, pa su Kujundžići u kupoprodajni ugovor stavili klauzulu da se figure ovih ptica nađu na fasadi novog zdanja... Novom zgradom, čija je gradnja zbog ratova počela tek 1931. i trajala dve godine, međutim, dominiraju drugačiji ukrasi.
Iznad lepog i upadljivog kružnog ulaza u zgradu nalaze se snažne i skladne figure majstora i kalfe ispred kojih stoji nakovanj. Ispred njih su alatke - klešta i makaze, a u pozadini je točak Tada, pa su neki istoričari umetnosti i arhitekture ovu kompoziciju smatrali simbolom zanatstva. Na centralnom delu nakovnja, međutim, nalazi se šestar, što je tipičan masonski simbol, i on među ostalim alatkama zauzima centralno mesto. A i pomenuti točak je više masonski simbol savršenstva nego uobičajeni znak napretka!
Kafana i bioskop
Po otvaranju, u Zanatskom domu smeštene su kancelarije, a radili su i kafana, restoran i bioskop „Avala“. Osim toga, raspolagao je hotelskim sobama, u kojima smeštaj nije bio skup, pa su tu, između ostalih, boravili glumac Pavle Bogatinčević i pesnik Raka Drainac. Prema nekim zapisima, i Tito je tu držao ilegalne sastanke. Inače, na prvom spratu bila je „kamena sala“, veoma lepa i bogato uređena.
Dve godine posle Drugog svetskog rata Zanatski dom na korišćenje dobija Radio Beograd i njegova unutrašnjost adaptirana je za potrebe radio-stanice. Hotelske sobe i kancelarije pretvorene su u redakcijski prostor i u njih su se uselili novinari, u restoran u prizemlju smešteni su muzički i dramski studio, a u nekadašnjem bioskopu i danas je veliki muzički studio.
Program iz masonske zgrade
Inače, Radio Beograd je počeo s redovnim emitovanjem još 1924. godine, kao deveta radio-stanica u Evropi. Signal za prepoznavanje predstavljalo je nekoliko prvih taktova pesme „Milkina kuća na kraju, oko njene kuće psi laju“, a njenim emitovanjem se i završavao program. To je bila poruka nekim susednim zemljama s kojima odnosi nisu bili baš najbolji...
Slučajno ili ne, program je emitovan iz zgrade u Knez Mihailovoj 42, koja je jasno obeležena masonskim simbolima.
Alati
Iznad lepog i upadljivog kružnog ulaza u zgradu nalaze se snažne i skladne figure majstora i kalfe ispred kojih stoji nakovanj
5. Tajna na našim ličnim kartama
Najviše kontroverzi izazvao je lik žene s bakljom u ruci kao hologram na prednjoj strani, jer je podsećao na Kip slobode
Tačno pre osam godina, sredinom aprila 2008, obelodanjeno je kako će izgledati nove lične karte građana Srbije. Najviše kontroverzi izazvao je lik žene s bakljom u ruci kao hologram na prednjoj strani, jer je neodoljivo podsećao na Kip slobode u njujorškoj luci. U javnosti se podigao talas protesta zbog ovog „uvoza simbola“, pa su zvaničnici morali da obrazlože svoju odluku.
Njihovo objašnjenje svelo se na to da je na ličnoj karti domaći a ne američki simbol, da je reč o crtežu skulpture koja se nalazi na krovu zgrade Vlade Srbije u Nemanjinoj 11.
Namerne slučajnosti
Da su u objašnjavanju išli dalje, morali bi da priznaju da sličnost između ovih figura, beogradske i njujorške, nije slučajna - obe su „masonski potpis“. Ali, dok se za Kip slobode, tačnije za skulpturu „Sloboda osvetljava svet“ zna da su je francuski masoni 1886. godine poklonili braći u novoj državi, inicijator postavljanja naše žene s bakljom, rad vajara Đorđa Jovanovića - nepoznat je. Ali njeno postojanje nije čudno...
Iste, 1926. godine, kad je počela i njena gradnja - prvobitno je bila namenjena Ministarstvu finansija - u Palmotićevoj broj 2 otpočelo je zidanje Ministarstva pošta. Masonski simboli na njoj su brojni i nimalo skriveni. Vrh zgrade, u svoje vreme najviše u ovom delu grada, ukrašen je naizmenično trouglovima i viskovima, a cela ograda sastoji se od isprepletenih simbola - šestara, viska i trougla. Ako se setimo da je 1926. u Beogradu bio održan kongres svih najvažnijih masonskih loža, onda ovo isticanje masonskih simbola na zgradama ministarstava finansija i pošta nimalo ne čudi...
Buržoaska fasada
Zgradu u Palmotićevoj ulici projektovao je Momir Korunović, ali njegovim uspešnijim delom smatra se zgrada Palate pošte broj 2 (danas je to Pošta broj 6) kod Železničke stanice, čija je gradnja počela dve godine kasnije. U nemačkom bombardovanju 1941. i savezničkom 1944. njena fasada je znatno oštećena, a nove vlasti posle rata nisu htele da je obnove, jer su je smatrale „buržoaskom“ i „kitnjastom“. Tako smo dobili ružnu i bezličnu zgradu koja traje do današnjih dana.
Zapisi i fotografije, međutim, svedoče da je ova Korunovićeva palata u svoje vreme bila iskićena masonskim simbolima. Istoričari umetnosti danas tvrde da je Korunović „inspiraciju crpio iz srpsko-vizantijskog graditeljskog nasleđa“ i da je „tragao za korenima nacionalnog graditeljskog stila“, pa ispada da su ovde najrasprostranjenije alatke bile šestar i uglomer i da su Šumadinci bili sve matematičar do matematičara...
Neskriveni znaci
Vrh zgrade, u svoje vreme najviše u ovom delu grada, ukrašen je naizmenično trouglovima i viskovima, a cela ograda sastoji se od isprepletenih simbola - šestara, viska i trougla
6. Damjan Branković,čovek koji je sve znao
Bogat i uticajan na međuratnoj političkoj sceni, angažovao je arhitektu Dragišu Brašovana
U samom srcu Beograda, samo nekoliko desetina metara od Slavije prema Hramu Svetog Save, nalazi se jedan od najpoznatijih masonskih spomenika. Reč je o porodičnoj zgradi Damjana Brankovića, podignutoj 1928, u vreme kad su masoni intenzivno zidali po srpskoj prestonici. Branković, bogat i uticajan na međuratnoj političkoj sceni, angažovao je arhitektu Dragišu Brašovana, kome Beograd duguje zahvalnost za zgradu BIGZ, Dom vazduhoplovstva u Zemunu, „Ruskog cara“...
Sunčevi zraci
Sunčevi zraci obasjavaju siluete dve žene, od kojih je jednoj na ramenu sova, simbol stalne budnosti, a drugoj u ruci ogledalo, koje predstavlja introspekciju, samospoznaju.
Na zgradi se nalazi još mnogo medaljona i minijaturnih figura koje se simbolički odnose na masoneriju, odnosno na učeničke stadijume u duhovnom stasavanju slobodnog zidara. Figure predstavljaju duhovno stasavanje, individuaciju, koja je po pravilu mukotrpan, zahtevan put. Tako dominiraju siluete mališana koji deluju zdepasto, odnosno snažno, ali još su nesigurni u svoje znanje. Zato su često prikazivani u raskoraku ili s blago raširenim nogama, što je predstavlja njihovu nestabilnost, odnosno činjenicu da nemaju dovoljno samopouzdanja.
Takođe, bitna je karakteristika da svi imaju pognut pogled.
Šestar i trougao
Naravno, kao i na svim drugim masonskim zgradama u Beogradu, i na vrhu kuće Damjana Brankovića dominiraju upleten šestar i trougao, kao kruna koja oličava njegovu pripadnost slobodnozidarskom redu.“
Damjan Branković je to sebi mogao da dozvoli...
Ovaj Vojvođanin postao jedan od najvećih beogradskih industrijalaca. Bio je vlasnik Beogradskog društva, udruženja za transport i trgovinu, s veoma dobrim vezama u Nemačkoj. Istovremeno, zastupao je brodarsko društvo „Severnonemački Lojd“ i velike proizvođače oružja „Krup“ i „Mauzer“. Kao mason i osnivač lože „Šumadija“, bio je veoma dobro obavešten o političkim kretanjima u Evropi.
Tako je, između ostalog, saznao da se sprema Prvi svetski rat: „Meni je u poverenju saopšteno u Berlinu da je rat protiv Srbije odlučen u Konopištu između Vilhelma i Franca Ferdinanda u januaru 1914. godine, nekoliko meseci pre Principovog atentata. Ovu vest saopštio mi je kao zastupnik Krupove fabrike njen direktor dr Milon. On mi je, između ostalog, rekao da je Nemačka dala Austriji slobodne ruke u akciji protiv Srbije, da izabere i uzrok i vreme kad će je napasti. Ja sam to saopštio i našoj slobodnozidarskoj loži i vladi (Pašiću)...“
Branković je umro posle Drugog svetskog rata u Beogradu, u dubokoj starosti.
Upoznat sa objavom rata
Tako je, između ostalog, saznao da se sprema Prvi svetski rat: „Meni je u poverenju saopšteno u Berlinu da je rat protiv Srbije odlučen u Konopištu između Vilhelma i Franca Ferdinanda u januaru 1914. godine, nekoliko meseci pre Principovog atentata.
7. Masoni svuda oko nas
Zgrade koje su tada podizane u centru grada, na najskupljim lokacijama, svedoče o dinamičnom razvoju prestonice
Razdoblje između dva svetska rata, jasno je iz do sada kazanog, bilo je vreme privrednog procvata, ali i procvata masonerije kod nas. Zgrade koje su tada podizane u centru grada, na najskupljim lokacijama, svedoče o dinamičnom razvoju prestonice, ali i snazi i uticaju slobodnih zidara, pripadnika političkog, poslovnog i finansijskog vrha, koji se nisu ustručavali da pokažu svoje masonsko opredeljenje.
Cepterova galerija
U Knez Mihailovoj broj 42 podignuta je palata Prve hrvatske štedionice, po nacrtima arhitekte Dionisa Sunka, autora znamenitog zagrebačkog hotela „Esplanada“. Ovo zdanje zbog lepote svoje fasade, ali i unutrašnjosti, ostalo je neprevaziđeno do danas. Kompanija „Cepter“ tamo je smestila svoju galeriju.
I nju krasi skulptorska kompozicija koja veoma liči na onu sa zgrade Zanatskog doma: majstor i šegrt. Razlika je samo u uzrastu ovog drugog: u Knez Mihailovoj ulici on je mlađi, gotovo dete, i simbolizuje masona koji je tek stupio u organizaciju. Potkovica u njegovoj ruci simbol je sreće što se našao u okrilju dobre i moćne braće.
Za ovu zgradu vezane su i dve priče o zlatu, nevezane za poslovanje Štedionice. Prilikom kopanja temelja, naime, pronađen je ćup s rimskim zlatnicima. Postoji zapis da ih je bilo 15, ali ne i kakva je bila njihova dalja sudbina. Prilikom jednog od kasnijih renoviranja, u tajnoj prostoriji iza jednog zida koji su srušili, radnici su pronašli zlatne poluge...
Zgrade u Zmaj Jovinoj
„Masonskih potpisa“ u centru grada ima još... U Nušićevoj 22-24, na uglu s Ulicom majke Jevrosime, stoji višespratnica na čijem je vrhu reljefni prikaz ukrštenih šestara i trougla. U Vasinoj, na brojevima 14 i 16, na reljefu glavne fasade šestar u ruci drži atletski razvijen muškarac. Na prvom spratu ovog zdanja živeo je Abduselam Džumhur, vojni muftija, otac slikara i pisca Zuke Džumhura... Tu su i zgrade u Ulici Zmaj Jovinoj 20 i u Ulici kralja Petra 16. Ovu drugu projektovao je Viktor David Azrijel, član lože „Srbija“, zajedno s Mošom Pijadom. Ulaz joj je ukrasio snažnim stubovima nalik onima koji se nalaze na ulazu u masonski hram i nose imena „Jakin“ i „Boas“.
Masoni se svojih simbola nisu odricali ni posle smrti. Tako na grobu vojvode Živojina Mišića, uz njegovo poprsje, stoji kip žene koja u ruci drži granu akacije, što je uobičajeni masonski simbol... Branislav Nušić za života je odlučio da bude sahranjen ispod piramide. Znatiželjnicima je, u svom humorističkom duhu, objašnjavao da će takav spomenik sprečiti one koji će hteti da mu se „pos... na grob“.
Preslikano
U Knez Mihailovoj broj 42 podignuta je palata Prve hrvatske štedionice, po nacrtima arhitekte Dionisa Sunka, autora znamenitog zagrebačkog hotela „Esplanada“
Sledeće subote:
7 najtužnijih momenata u srpskom sportu