– Borili su se kao antički heroji, fantastično! Jedan ludi srpski momak Risto pucao je sam iz teškog mitraljeza, za šta je obično trebalo više vojnika, pri tom bos, jer ga je nemački narod prekinuo u sušenju čarapa – napisao je Aleks Keršou, američki publicista u knjizi “Najduža zima”.
Nakon što su ostali bez munje, njih su zarobili Nemci. Komandir izviđačkog voda Lajl Buk nije imao pojma kakva ih nacistička “zverka” ispituje, misleći na Joakima Pajpera. Posle ispitivanja, izviđače je čekala golgota. Ukracali su se u otvorene vagone sa još nekoliko stotina američkih zarobljenika i krenuli put Nemačke. Skoro dve nedelje je trajalo nacističko razmetanje i pokazivanje “trofeja” po nemačkim gradovima.
Tek oko Nove godine 1945. godine stigli su u bavarski grad Hamelburg, pokraj kojeg se nalazio logor Stalag 13. Tu se nalazilo još od 1941. godine oko 5.000 Srba koji su Amerikance dočekali kao braću. O tome je Svetozar Đorđević, nekadašnji zarobljenik, ostavio svedočanstvo u delu “U kandžama”:
– U novoj 1945. godini su stigli i naši saveznici – Amerikanci… Bilo ih je oko 800, sa jednim Japancem i jednim Srbinom (Risto Milošević). Svi mladi, zdravi i stasiti ljudi, ali izmučeni bledi i zamazani od dugog puta. Dođoše nam Amerikanci, ali ne kao oslobodioci, već kao zarobljenici! Dočekali smo ih kao saveznike, braću, a tako su nas Francuzi dočekali 1941. godine – napisao je Svetozar.
Prve reči su im bile da su gladni, a paketi sa hranom su stalno kasnili. Morali su da prihvate korice hleba, ostatke hrane, čaj i šećer i pokoju cigaretu. Međutim, održala ih je hrana koju su im Srbi davali. Risto Milošević je često preko žice išao u srpski deo logora i donosio hranu. Nešto najupečatljivije čega se Lajl Buk, I komandir izviđačkog voda, seća je jedan događaj iz logora koji je imao nastavak i na slobodi.
– Jednom je Risto došao iz srpskog logora i rekao: “Hej, Bak, traži te jedan lik iz Sent Luisa”. Otišao sam sa Ristom preko žice i seo u baraku sa Srbima, gde smo pričali iako je to bilo zabranjeno. Nekoliko godina kasnije u moju ordinaciju, gde sam radio kao kiropraktičar, ušao je jedan čovek koji mi je bio poznat, na kraju se ispostavilo da je rođeni brat onog Srbina koga sam upoznao u logoru – rekao je Lajl.
Srbima je hrana pristizala mnogo brže jer su bili u boljem položaju od američkih vojnika, a takođe su radili na poljoprivrednim imanjima, pa su višak hrane donosili u logor. Sve što su imali su sa Amerikancima delili na ravne časti, a u Američkoj literaturi je ovo često isticano kao neverovatan gest velikodušnosti i kao postupak srpskih oficira, koji je, po izjavama američkih zarobljenika, spasio mnoge američke živote.
Srbi i Amerikanci delili su ropske muke četiri meseca, sve do 6. aprila 1945, kada je američka 14-oklopna divizija, pod komandom generala Patona, tenkovima provalila kroz logorsku ogradu i oslobodila zarobljenike.
(Mojahercegovina.com)