Vojvođansko slepo kuče može da izumre ako se izgradi granična ograda između Mađarske i Srbije
Podaci stručnjaka alarmantno ukazuju da je populacija vojvođanskog slepog kučeta Nannospalax (leucodon) montanosyrmensis kritično mala.
Ovo je jedina endemska vrsta sisara u Vojvodini. Živi specifičnim podzemnim načinom života na stepskim livadama u delu Subotičke peščare, kao i u okolini susednih naselja Kelebija i Ašothalom u Mađarskoj i gotovo i ne izlazi na površinu tla.
Populaciju, koja je 2010. brojala samo 150 životinja, može da dovede do izumiranja ograda koja se gradi uzduž granične linije Mađarske i Srbije. Ona, smatraju stručnjaci, može da bude nepremostiva barijera za komunikaciju i reproduktivno povezivanje jedinki vojvođanskog slepog kučeta koje žive sa jedne, odnosno druge strane granice.
Status i zaštita slepog kučeta u Panonskoj niziji već odavno stručnjacima zadaje glavobolje. Razlog tome je velika prostorna izolovanost populacija čiji jedinke su na izgled slične, ali ne mogu da se međusobno ukrštaju. To je praktično nemoguće iz razloga što slepo kuče vodi podzeman način života i živi gotovo isključivo na malim prostorima, na stepskim livadama i pašnjacima, u svojim dugim hodnicima, ne izlazeći ili vrlo retko izlazeći na površinu tla. Hrani se podzemnim delovima biljaka, a na svet donosi 1-4 mladunca.
Slepo kuče zaista nema spoljne otvore za oči, iako se ispod kože nalaze male oči. Slično je i sa ušima. Ovakav način života doveo je i do genetskih razlika među prostorno odvojenim populacijama, koje sve više naučnika smatra posebnim vrstama. Onu koja živi u Bačkoj i Sremu naučnici zov vojvođansko slepo kuče, a naučni naziv joj je Nannospalax (leucodon) montanosyrmiensis. To je jedina endemska vrsta sisara u Vojvodini, što znači da ne živi ni na jednom drugom mestu na svetu! Ovako specifična životinja veoma je ugrožena stalnim rasparčavanjem i sve bržim nestankom staništa, iako je strogo zaštićena.
U Vojvodini ovaj glodar živi na dva međusobno veoma odvojena mesta. Prvo se nalazi u Subotičkoj peščari, oko 10 km severno od Subotice, a na samoj graničnoj liniji sa Mađarskoj, u zaštićenom području Predeo izuzetnih odlika „Subotička peščara“. Tu naseljava površinu od samo 20 ha, na kojoj živi oko 60 jedinki slepog kučeta. Sa druge strane granice, na području Ašothaloma i Kelebije, populacija živi na 6 lokaliteta na ukupno samo 16 ha, na kojima obitava oko 90 životinja (rezultati brojanja iz 2010).
Glavni faktor ugrožavanja je sve brža izgradnja ljudskih objekata i poljoprivrednih imanja, povremeno preoravanje, a time i rasparčavanje preostalih povoljnih mesta, čemu ovaj glodar ne može da se prilagodi. Drugi lokalitet je pobrđe Fruške gore, u okolini Čortanovaca i Stražilova, gde populacija živi na samo 50 ha i broji oko 100 životinja. I ovde je glavni ugrožavajući faktor preoravanje staništa. Na Deliblatskoj peščari živi druga vrsta slepog kučeta, koja je takođe ugrožena.
Za populaciju u severnoj Bačkoj, najavljena i započeta izgradnja ograde uzduž granične linije Mađarske i Srbije može da predstavlja nov, neočekivan i, izgleda, nepremostiv poblem. Česti su navodi da će ograda će biti visoka 4 m, i da se razmatra izgradnja asfaltnog puta sa strane prema unutrašnjosti Mađarske, te da će strana prema granici sa Srbijom biti opremljena bodljikavom žicom. Ukoliko se ova akcija ostvari, ona bi sasvim sigurno mogla da dovede do fizičke odvojenosti životinja koje žive oko granične linije, i ubrzala bi nestanak ove vrste, posebno imajući u vidu informacije da će se ispod ograde nalaziti temelj koji će celom dužinom biti ukopan do dubine od 2 m u tlo.
Razloge zbog kojih su stručnjaci koji se bave ovom vrstom uznemireni objašnjava dr Atila Nemet iz Istraživačke grupe za paleontologiju Mađarske akademije nauka, sekretar Grupe za zaštitu sisara Mađarskog ornitološkog društva.
"Čini se da ni jedna životinja koja ne leti neće moći da prođe kroz ili ispod ograde. To se posebno odnosi na slepo kuče, koje kopa tunele najčešće na dubini od 10 do 140 cm. Čak i da pojedine jedinke nekada izađu na površinu, put može da predstavlja nepremostivu barijeru za njihovo kretanje, što smo dokazali u našim istraživanjima. Ranjivoj populaciji vojvođanskog slepog kučeta navedeni radovi svakako predstavljaju rizik za opstanak“, kaže Nemet.
On, međutim, napominje da u toku izgradnje i nakon nje postoje rešenja koja eliminišu, ublažavaju ili kompenzuju moguće negativne posledice. Zbog toga su Mađarska akademija nauka i Mađarsko ornitološko društvo pozvali vlasti Mađarske da tokom ove akcije uzmu u obzir ekološke potrebe zaštićenih vrsta, među kojima je na posebnom mestu stepsko kuče.