DOLINA POSUDA: Misterija stara 2.500 godina koja nikad neće biti rešena
Na području Ponsavana u Laosu nalazi se takozvana "dolina posuda", jedna od najimpresivnijih megalitskih atrakcija, ali u isto vreme i područje bez turista. Za razliku od Tajlanda i Vijetnama, gde dolazi veliki broj turista, Laos jednostavno posetiocima nije toliko zanimljiv.
Međutim, Laos ima šta da ponudi - u njemu se nalazi misterija stara 2.500 godina, "dolina posuda", koja je nepoznata velikom broju ljudi. Reč je o nekoliko hiljada kamenih urni nastalih u vreme gvozdenog doba. One su rasute na nekoliko stotina kvadratnih kilometara na području koje okružuje Ponsavan. Pojedine posude visoke su i do tri metra i široke jedan metar, pa teže i od nekoliko tona.
U blizini urni pronađene su i ljudske kosti, koje su istraživačima omogućile da pretpostave koja je bila svrha ovih urni. Zbog veličine kostiju pronađenih u blizini, pojedini arheolozi povezuju urne s preistorijskim mestima za sahranjivanje pripadnika davne civilizacije koja je putovala zaboravljenim kopnenim trgovačkim putem između reke Mekong i zaliva Tonkin.
Drugi veruju da su urne korišćene u ranoj fazi pogrebnih obreda. U njih se, veruje se, stavljalo telo, koje se onda ostavljalo unutra da se raspadne, a potom se odnosilo u krematorijum ili na neku drugu lokaciju za sahranjivanje. Kamene urne imale su poklopce koji su stavljeni na vrh, dok se u njima raspadalo telo. Ovo verovanje podstaknuto je sličnim tradicionalnim praksama koje se koriste za članove kraljevskih porodica.
Lokalno stanovništvo ima još uzbudljivije priče o misterioznim urnama. Neki kažu da su posude stvorene kako bi se u njima fermentisalo pirinčano vino radi pobede grupe mitskih divova nad njihovim neprijateljima, a drugi kažu da se u posudama držao viski za žednog diva koji je živeo u planinama iznad Phonsavana.
Međutim, istina je da niko ne zna tajnu koja se krije iza ove drevne misterije. Većina područja sadrži posude kojima javnost ne sme da pristupi: od 60 mesta na kojima se nalaze, turisti smeju da posete samo sedam. Prvo mesto, s više od 300 posuda i prirodnih pećina nudi najveći uvid u misteriju. Ranih tridesetih godina 20. veka francuska geološkinja i arheološkinja Madelin Kolani imala je teoriju da je posuda služila kao krematorijum, gde je nastajao pepeo koji je kasnije stavljan u posude. Njena ideja povezana je s davnim pogrebnim ritualima i nudila je objašnjenje za to gde su tela premeštana nakon raspadanja. Dokazi iz pećine kao i delovi ljudskih kostiju podupiru ovu teoriju.
Ali lokalno stanovništvo negira tu mogućnost, verujući da je posuda bila pržionica u kojoj su nastajali razni predmeti od životinjske kože, gline, peska. Ponsavan je smešten na području iznad kog su preletali američki vojni avioni za vreme vijetnamskog rata, pa je postao mesto nezvaničnog odlagališta kasetnih bombi. Oko 80 miliona tih bombi nije eksplodiralo pri padu i tako opasno kontaminira to područje, a posetioci moraju strogo da se drže označenog puta kada krenu u razgledavanje polja na kojima se nalaze urne.
Od 1964. godine od zaostalih neeksplodiranih bombi, prema zaničnim podacima, poginulo je i povređeno je 50.000 stanovnika Laosa. Iako se bombe čiste od 1994, tempom kojim se to radi trebaće barem stotinu godina da se područje potpuno raščisti. Možda je upravo rat uklonio sve pokazatelje koji bi mogli da daju dogovor na pitanje ko je i zašto podigao hiljade urni u Laosu.