SVETI SAVA: Pobegao sa dvora i stvorio Srpsku pravoslavnu crkvu

Rastko, najmlađi sin Stefana Nemanje, dobio od oca na upravu Zahumlje, ali odlučio da se umesto svetovnom posveti duhovnom životu

Rastko Nemanjić, docnije Sveti Sava, oko 1174. u Rasu, bio je srpski princ, monah, iguman manastira Studenice, književnik, diplomata i prvi arhiepiskop autokefalne Srpske pravoslavne crkve. Najmlađi je sin velikog župana Stefana Nemanje i brat kraljeva Vukana i Stefana Prvovenčanog.

Zamonašio se na Svetoj Gori

Kao mladić dobio je od oca na upravu Zahumlje. Međutim, Rastko je pobegao na Svetu Goru i zamonašio se u ruskom manastiru Svetog Pantelejmona, gde je dobio ime Sava.

Kasnije je sa svojim ocem, koji se u međuvremenu i sam zamonašio i dobio ime Simeon, podigao manastir Hilandar, prvi i jedini srpski manastir na Svetoj Gori. Sveti Sava poznat je po svom zadužbinarstvu - gde god je boravio, obnavljao je crkve i manastire: osim Hilandara, na Svetoj Gori obnovio je ili pomogao manastire Vatoped, Ivirion, Veliku Lavru i crkvu u Kareji. Ktitor je još tri svetogorska manastira, a veliki prilog dao je i carigradskom manastiru Svete Bogorodice Evergetide i solunskom Filokalu. Po povratku u Srbiju sa Svete Gore 1206. godine pod njegovim rukovodstvom živopisana je Bogorodičina crkva u Studenici, podigao je Crkvu Svetih apostola u Peći, učestvovao je u podizanju Mileševe, ali je njegovo najznačajnije graditeljsko delo manastir Žiča, prvo središte Srpske arhiepiskopije.

Bavio se prosvetiteljskim radom, nastojeći da svojim sunarodnicima približi osnovne verske i svetovne pouke. Smatra se ocem srpske prosvete i književnosti.

Godine 1219. Sava je od vaseljenskog patrijarha u Nikeji izborio autokefalnost srpske crkve, a patrijarh ga je imenovao za prvog srpskog arhiepiskopa. Ostao je arhiepiskop sve do 1233, da bi ga potom zamenio njegov učenik Arsenije.

Lik u svakoj crkvi

Najznačajnija pisana dela Svetog Save su „Žitije Svetog Simeona“, „Karejski tipik“, „Hilandarski tipik“ i „Studenički tipik“, kao i „Zakonopravilo“.

Na povratku s jednog hodočašća iz Svete zemlje 1236. godine smrt ga je zatekla u tadašnjoj bugarskoj prestonici Velikom Trnovu. Mošti mu je u manastir Mileševa naredne godine preneo sinovac, kralj Vladislav.

Savin kult u narodu oduvek je bio jak, a poštovali su ga i katolici i muslimani. Jedan putopisac s Apeninskog poluostrva ostavio je svedočanstvo da „Turci i Jevreji daju veću milostinju manastiru Mileševa nego Srbi“. Kad su se krajem 16. veka, s vršačkim vladikom Todorom na čelu i zastavom na kojoj je bio lik svetitelja Save, digli ustanici u Banatu, Turci u znak odmazde spalili Savine mošti.

Skoro da nema srpske crkve u kojoj nije predstavljen lik ovog sveca, a crkve njemu posvećene nalaze se u mnogim mestima u Srbiji, BiH, Hrvatskoj, a velelepnu crkvu u Sloveniji, u Celju, porušili su Nemci 1941. godine. U Evropi crkve posvećene Svetom Savi nalaze se u Beču, Londonu, Hanoveru i Stokholmu; u SAD ih ima dvanaest, u Kanadi pet, u Australiji sedam... Slave ga i Grci, Bugari, Rumuni i Rusi. Srpska crkva proslavlja ga 27. januara.

Marina Lopičić

Centar Crkve... Manastir Žiča

ŽIV U SRCU NARODA

Vladika Nikolaj beleži: „Telo Svetog Save beše sahranjeno u Mileševi. U vreme turske tiranije narod srpski skupljaše se nad moštima svoga svetitelja da traži utehe i leka. Bojeći se da se iz toga mesta ne digne buna na Turke, Sinan-paša Beogradski naredi, te se mošti Savine prenesu u Beograd i tu spale, na Vračaru, 27. aprila 1594. godine.

No sa spaljivanjem moštiju svetiteljevih obesni paša ne spali svetitelja, koji osta živ pred prestolom Božjim na nebesima i u srcu svoga naroda na zemlji.“ Spaljivanje moštiju Svetog Save Crkva slavi kao praznik 10. maja, a na mestu gde je bila lomača podignut je Hram Svetog Save, najveći pravoslavni hram na Balkanu i po površini i zapremini najveća pravoslavna crkva na svetu.

TAGOVI