STEFAN UROŠ II MILUTIN: Stvorio moćnu državu i sagradio 40 crkava!
Stefan Uroš II Milutin Nemanjić, rođen oko 1253. godine, bio je kralj Srbije i jedan od najmoćnijih srpskih vladara u srednjem veku. Pripadao je dinastiji Nemanjića: bio je mlađi sin kralja Uroša I i Jelene Anžujske, brat kralja Dragutina i otac kralja Stefana Dečanskog.
Sabor u Deževu
Na saboru u Deževu kod Novog Pazara 1282. primio je vlast od Dragutina. Tokom skoro četrdesetogodišnje vladavine Stefana Uroša II Milutina, kraljevina Srbija je otpočela svoje značajno širenje ka jugu na račun Vizantije, s kojom je 1299. godine uspostavljena nova granica na liniji Ohrid-Prilep-Štip, čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Republike Makedonije. Osim toga, vodio je uspešne ratove s Bugarima, od kojih je trajno osvojio Braničevo s Kučevom, kao i sa Tatarima.
On je prvi kralj Srbije koji postaje ozbiljan politički činilac u regionu, sklapa ofanzivne saveze, ali i biva meta jakih saveza okolnih država. Ženio se pet puta (poslednja supruga Simonida), i tako uspeo da sačuva teritorije osvojen u ratovima s Vizantijom i Bugarima, dok je sukob sa Tatarima okončao slanjem svog sina i naslednika Stefana kao taoca.
Na srpski dvor, do tada skroman, uveo je raskošan vizantijski protokol.
Kao vladar, Milutin je želeo da Srbija bude jaka i snažna, da politički, duhovno i kulturno nastavi tradiciju poljuljanog Vizantijskog carstva. Njegov kulturni rad je još važniji od političkog. Posebno se isticao kao ktitor i graditelj. U njegovo vreme znatno je proširena teritorija nad kojom je Srpske pravoslavna crkva imala jurisdikciju. Njegovom zaslugom obnovljena je Žiča postradala od Tatara, podigao je Bogorodicu Ljevišku, sedište prizrenskog, i Gračanicu, sedište lipljanskog episkopa, i Crkvu Bogorodice Trojeručice, duhovni centar skopske episkopije. Za četiri decenije vladavine podigao je četrdeset crkava i manastira - više nego svi Nemanjići pre njega zajedno - i to u Srbiji, Svetoj Gori, Sinaju, Solunu, Carigradu, Sofiji i Jerusalimu... Svoju veliku graditeljsku delatnost počeo je zidanjem crkve, konaka i trpezarije u Hilandaru. Podigao je, između ostalih, Kraljevu crkvu u Studenici, a njegova zadužbina je manastir Banjska na Kosovu. Sagradio je i bolnice u Prizrenu, Carigradu i Jerusalimu.
Umro je u Nerodimlju 1321. godine, a već nepune tri godine kasnije proglašen je za sveca. Mošti Svetog Milutina bile su u Banjskoj do dolaska Turaka 1389. godine, kad su prenete u Trepču, a odatle 1460. godine u Sofiju, gde se i danas nalaze.
Lik na mnogim freskama naših manastira
Lik ovog sveca, čiji je kult rano razvijen i kod Bugara i Rusa, nalazi se na mnogim freskama naših manastira: u Arilju, Bogorodici Ljeviškoj, Sopoćanima, Hilandaru, Kraljevoj crkvi u Studenici, Starom Nagoričinu, Dečanima, Peći, Orahovici, u oltaru Saborne crkve u Beogradu...
Predstavljen je i na dvema ikonama iz 14. veka koje se nalaze u crkvi Svetog Petra u Rimu i Svetog Nikole u Bariju.
Srpska crkva proslavlja ga 12. novembra.
Ovaj feljton pisan je na osnovu monografije „Sveti Srbi“ dr Slobodana Mileusnića, u izdanju „Pravoslavne reči“ iz Novog Sada. Fotografije su takođe preuzete iz ove monografije
Sutra: Stefan Dečanski
SIMONIDINO ZLATNO KANDILO
Tri godine posle smrti, na Milutinovom grobu u Banjskoj u proleće 1324. godine počela su da se dešavaju čuda. Kad je jednog jutra crkvenjak došao da upali kandilo, ugledao je „neko strašno znamenje na tom mestu“. Obavestio je igumana, koji je posle bogosluženja, zajedno s monasima i narodom, otkopao kraljev grob. U njemu su našli neraspadnuto telo, i uz psalme ga pohranili u ćivot i uneli u crkvu. Kad je to u Carigradu čula kraljeva žena Simonida, poslala je zlatno kandilo i vezen pokrov za ćivot, a onda se zamonašila.