SVETI CAR LAZAR: Izabrao carstvo nebesko i stradao kao mučenik

Lazar Hrebeljanović rodio se 1329. u porodici vlastelina koji je zauzimao visoki položaj na dvoru cara Dušana. Ženidbom Milicom, ćerkom kneza Vratka Nemanjića, dobio je titulu kneza i dodatno ojačao političke pozicije u državi. Kada se Dušanovo carstvo, posle njegove smrti i poraza braće Vukašina i Uglješe Mrnjavčevića na Marici, raspalo, Lazar Hrebeljanović, koji je već vladao teritorijom u slivu triju Morava, na upravu je dobio Novo Brdo, Toplicu i Rudnik. Docnije je ovim zemljama priključio i Braničevo i Mačvu sa Beogradom i prestonicu iz rodnog Novog Brda preselio u Kruševac.

Mirenje crkava

Imao je veliku ulogu u mirenju Srpske pravoslavne crkve i Vaseljenske patrijaršije - on i patrijarh Sava IV poslali su u Carigrad hilandarske monahe kao izaslanike, posle čega je skinuta kletva sa mrtvih srpskih careva Dušana i Uroša i patrijarha Joanikija i sa mrtvih i živih patrijarha, arhiepiskopa, episkopa i sveštenika.

Isticao se u gradnji manastira. Danilo III zapisuje da je knez Lazar „gore i humove svoje države ispunio obiteljima monaških žitilišta“. Pred najezdom Turaka, mnogi monasi su utočište našli u Lazarevoj zemlji, posebno sinaiti, nazvani tako po svom učitelju Grigoriju Sinaitu. Njihovo sedište postao je manastir Gornjak, jedna od prvih kneževih zadužbina. Izdao je 1380. godine povelju da se bolnici u Hilandaru svake godine daje po sto dukata i poklonio joj je i nekoliko sela. Naredne godine podigao je manastir Ravanicu, koja se smatra jednom od najvećih i najlepših njegovih zadužbina.

Te godine, 1381, odbio je napad Turaka, a 1389. sa njima se upustio u odsudnu bitku na Kosovu, u kojoj je poginuo.

Telo kneza Lazara je posle Kosovskog boja sahranjeno u crkvi Voznesenja Hrista Spasitelja u Prištini. Godinu dana kasnije, sinovi Stefan i Vuk preneli su njegove mošti u Ravanicu, a u vreme seoba Srba pod Čarnojevićem 1690. godine, ravanički monasi su mošti Svetog kneza Lazara preneli su u Sentandreju, a odatle na Frušku goru. Za vreme Drugog svetskog rata, 1942. godine, donete su u Sabornu crkvu u Beogradu, a 1989. su vraćene u Ravanicu.

Njegov ugled u narodu je veliki jer je mudro vodio državu posle Dušanove smrti, starao se o Crkvi i njenim hramovima, posebno o Hilandaru, i gradio zadužbine, ali je najveću zaslugu za stvaranje njegovog kulta imala mučenička smrt na Kosovu.

Lazar je proglašen svetim već posle Kosovske bitke, a u narodu i crkvi data mu je titula cara. Njegova svetost proizašla je iz poštovanja osnovnog hrišćanskog načela - između carstva nebeskog i carstva zemaljskog odabrao je carstvo nebesko.

Nosi svoju glavu

Njemu su posvećene crkve u Pločici kod Kovina, Monoštoru, Han Pijesku, Jasenku i mnogim drugim mestima, a velelepni Hram Svetog kneza Lazara u Mariboru porušen je za vreme okupacije 1941. godine.

Lik Svetog cara Lazara predstavljen je na freskama u Ravanici, Ljubostinji, Gornjaku, Peći, a sačuvane su i mnogobrojne ikone, na kojima je predstavljen sa ostalim svetiteljima ili sam, kao „glavonosni“ - u levoj ruci nosi svoju odsečenu glavu kao simbol svoje mučeničke smrti.

Crkva ga proslavlja 28. juna.

Ovaj feljton pisan je na osnovu monografije „Sveti Srbi“ dr Slobodana Mileusnića, u izdanju „Pravoslavne reči“ iz Novog Sada. Fotografije su takođe preuzete iz ove monografije