U većem delu prošlog veka, ovaj brod je nosio ime Sava, nazvan po istoimenoj reci. Ali davno to je bila moćna zver koja je patrolirala Dunavom za austrougarsko carstvo, opremljena elitnim naoružanjem i poznata po tome da je ispalila prve plotune koji su započeli Prvi svetski rat.
Radi se o rečnom monitoru koji se zvao Bodrog. Napravljen je u Budimpešti, a od vremena kada je započeo plovidbu u službi austrougarske carske i kraljevske mornarice 1904. godine brod je plovio pod zastavama četiri različite nacije. Njegovo ime je promenjeno u Sava 15. aprila 1920. godine, kada je postalo plovilo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Ovaj rečni brod bio je deo Dunavske flotile pre i tokom Prvog svetskog rata, u diviziji sa još tri monitora i tri patrolna čamca. Ova flota je bila visoko cenjena i neophodna Austrougarskoj koja se borila i protiv nacija na Dunavu. Takođe, oni i Nemci su se trudili da Dunav ostane otvoren za isporuku snabdevanja svojim saveznicima, Osmanlijama preko Crnog mora.
Kada je Austrougarska objavila rat Srbiji 28. jula 1914. godine Bodrog i još dva posmatrača stacionirana u Zemunu, napala su Beograd. Koristeći svoje velike topove, ispalili su granate na srpska utvrđenja i železnički most preko Save. Srpska vojska nije imala adekvatan odgovor na ovaj napad i branila se brdskih topovima.
Do početka septembra, strahujući od srpskog kontranapada, Austrougari su se povukli iz Beograda. Bodrog je nekoliko puta poslat da napadne srpsku odbranu i trupe oko Beograda, koji se pao u ruke Austrougara posle nešto više od dva meseca. Ali, njihove trupe morale su da se povuku posle manje od dve nedelje nakon ofanzive srpskih, ruskih i francuskih snaga koje su marširale po gradu.
Dana 24. decembra 1914. godine, Bodrog je, zajedno s brodom SMS Almos, patrolnim brodom i dva tegljača, pratio parnjaču Trinitas po Dunavu. Trinitas je bio napunjen municijom za Osmanlije. Uspeli su da prođu pored teške odbrane Beograda, ali su bili prisiljeni da se vrate kada su dobili poruku da su Rusi postavili minsko polje u blizini granice Srbije i Rumunije.
Kada su sile Antante pristale na Galipolje da se bore protiv Osmanlija, potrebna municija je poslata preko Dunava do Crnog mora čuvana od Bodroga i drugih brodova. Ali jedan brod koji je nosio zalihe udario je u minu, nakon čega je bio napadnut artiljerijom i eksplodirao.
U oktobru 1915. godine, nakon što se Bugarska pridružila ratu na strani Centralnog carstva, Beograd je ponovo zarobljen njihovim zajedničkim snagama. Bodrog i drugi monitori bili su neophodni za podršku dok su vojnici prelazili reku u blizini Beogradske tvrđave.
Bodrogove bitke su se pomerene dalje nizvodno i kada je Rumunija u avgustu 1916. godine ušla u rat na strani Antante, drugoj posmatračkoj diviziji Bodroga naloženo je da granatira rumunsku rečnu luku Đurđu, gde su nanieli veliku štetu.
S obzirom da je kontrola nad Dunavom učvršćena, Bodrog je nekoliko meseci proveo čuvajući luke i brodove Crnog mora u Ukrajini. Međutim, u oktobru 1918. godine on je opozvan na ušće Dunava kako bi zaštitio povlačenje austrougarskih trupa.
Bio poslednji u nizu brodova koji se zaputio u Budimpeštu, čuvajući leđa ostalima, ali je na putu udario u nasip kod Vinče zbog teške magli i bio je napušten od posade. Uskoro ga je zarobila srpska vojska a da bi ga dve godine kasnije izvadili i dali mu ime Sava. Srbija je kasnije postala deo koalicije koja se u Drugom svetskom ratu borila protiv Sila osovine.
Stacioniran u Dubovcu, blizu granice sa Rumunijom, Sava i Prva divizija za nadgledanje, čiji je bio deo, dodeljena je da brani tu granicu do invazije Sila osovine iz Rumunije. Na početku ove invazije, u aprilu 1941. godine Sava i brod Vardar oborili su više pilota nemačke avijacije, nakon čega su Nemci poslali bombardere da potope ova dva plovila.
Napadi su bili beskorisni, a monitori netaknuti. Kada je Jugoslavija osvojena od strane Nemaca, posada Save je potopila brod da ne bi pao u ruke Nemaca.
To se desilo u blizini Zemunskog keja. Drugi put ovaj brod su iz reke izvukli pripadnici Nezavisne države Hrvatske 1942. i koristili ga za čuvanje istočnih granica svoje kvislinške tvorevine.
Ipak, u septembru 1944. Pavelićeva posada ga je opet potopila i to u Savu kod Slavonskog Broda. Godine 1951. u doba Federativne Narodne Republike Jugoslavije brod je izvučen, a posle remonta uključen je u Rečnu flotilu JNA. Konačno, vojnu službu brod „Sava” je završio 1959, da bi ga tri godine kasnije preuzelo ga preduzeće "Heroj Pinki" koje je kasnije prešlo u sastav „Dunav grupe”. Brod je prebačen iz Novog Sada na Adu Huju.
Godinama je ovaj brod trulio usidren na beogradskoj Adi Huji služeći kao pristan, da bi ga Ministarstvo odbrane otkupilo pre nekoliko godina. Oni su tada saopštili da će brod biti sređen i od njega biti napravljen muzejski eksponat. Proglašen je zaštićenim kulturnim dobrom 2006. godine a prema poslednjim informacijama otpremljen je u sidrište Vojske Srbije na Ušću. Inače, koliko je ovaj brod raritetan govori i činjenica da je jedan od 10 plovila tog tipa na svetu.
(Kurir.rs/Warhistoryonline/R.M.)
Foto Printscreen Youtube