Prvi posleratni Mundijal u Evropi organizovala je neutralna Švajcarska 1954. godine, a to je ujedno bio i drugo uzastopno učešće na Svetskim prvenstvima za reprezentaciju Jugoslavije.
Naši fudbaleri su do ukupno trećeg Svetskog prvenstva došli zahvaljujući maksimalnom učinku u kvalifikacijama. Naime, Jugoslavija je dobila sve četiri utakmice sa Grčkom i Izraelom i to sa minimalnih 1:0.
Peti Mundijal ostaće upamćen po golovima, s obzirom na to da se u Švajcarskoj igrao neverovatno efikasan fudbal - na 26 utakmica je postignuto je čak140 golova, u proseku 5,38 po meču. Mađarska je bila apsolutni favorit, ali je "Laka konjica" u finalu u Bernu, pred 60.000 gledalaca, neočekivano poražena od Savezne Republike Nemačke rezultatom 3:2.
Upravo je na ovom prvenstvo počelo jugoslovensko prokletstvo sa Nemcima, tada pod zastavom Zapadne Nemačke, koje nas je pratilo praktično do pada Berlinskog zida i ujedinjenja Nemačke.
Na pet utakmica na Svetskim prvenstvima Jugoslavija je izgubila četiri, uz jednu pobedu, a sve je počelo 1954. godine u Švajcarskoj, i to autogolom.
Jugoslavija je gubila od Zapadnih Nemaca još 1958. u Švedskoj (0:1), 1974. u Nemačkoj (0:2) i 1990. u Italiji (1:4). Jedinu pobedu naš tim je ostvario 1962. godine u Čileu kada je Radaković u finišu meča postigao jedini gol.
Zanimljivo, od ujedinjenja Nemačke naš tim nije poražen. U dva međusobna duela imamo pobedu i remi.
Jugoslavija je na Mundijalu igrala u Grupi 1, sa reprezentacijama Brazila, Francuske i Meksika. Naši fudbaleri su protiv "trikolora" nastavili trend iz kvalifikacija i slavili na stadionu La Ponte u Lozani sa 1:0, golom Miloša Milutinovića. Tri dana kasnije Jugoslavija je odmerila snage sa Brazilom i to po treći put uzastopno na Mundijalima. Ovog puta utakmica je završena remijem 1:1 - Branko Zebec postigao prvi gol, ali je Didi doneo izjednačenje "kariokama".
S obzirom na to da nije igrao svako sa svakim, već su žrebom određivani parovi prvog kola, dok su u drugom kolu međusobno igrali pobednici protiv pobednika i poraženi protiv poraženih, Jugoslavija je dalje prošla kao drugoplasirani tim u grupi, iza Brazila koji je imao bolju gol razliku.
Posle osam dana pauze usledio je četvrtfinalni okršaj sa Nemcima, 27. juna u Ženevi. Jugoslavija je loše počela meč pošto je Ivan Horvat već u devetom minutu postigao autogol, da bi Helmut Ran pred kraj utakmice je samo potvrdio trijumf "pancera" za konačnih 2:0.
U timu Jugoslavije bilo je šest igrača koji su nastupili i na Svetskom prvenstvu u Brazilu, četiri godine ranije – Branko Stanković, Zlatko Čajkovski, Ivan Horvat, Stjepan Bobek, Rajko Mitić i Bernard Vukas. Istovremeno, reprezentaciju Jugoslavije u Švajcarskoj je prvi put vodila "selektorska komisija", koju je tada činilo ni manje ni više nego pet stručnjaka - Aleksandar Tirnanić, Leo Lemešić, Milovan Ćirić, Franjo Velfl i Branko Pešić.
Kurir sport vam predstavlja tim Jugoslavije kolji je igrao na Svetskom prvenstvu u Švajcarskoj 1954. godine:
1. Vladimir Beara
Smatra se najboljim našim golmanom svih vremena. Proslavio se na golu Hajduka da bi u nastavku karijere branio i za Crvenu zvezdu. Branio je gol reprezentacije 59 puta. Po završetku golmanske karijere, trenirao je više stranih i naših klubova. On je uz Dragana Džajića jugoslovenski fudbaler sa najviše osvojenih domaćih trofeja - sedam titula prvaka i dva Kupa. Beara je ostao upamćen kao jedan od najboljih golmana u analima evropskog i svetskog fudbala. Za nacionalni tim je debitovao je 8. oktobra 1950. godine na utakmici protiv Austrije u Beču (2:7). U Brazilu 1954. godine bio je rezerva, a pored Mundijala u Švajcarskoj učestvovao je i na Svetskom prvenstvu 1958. godine. Briljirao je u Švajcarskoj, posebno na utakmici protiv Brazila (1:1), na kojoj je tokom 120 minuta igre odbranio veliki broj udaraca. Oproštajnu utakmicu u reprezentaciji Beara je odigrao 11. oktobra 1959. godine protiv Mađarske (2:4) u Beogradu, a naredne godine, 19. juna, oprostio se od crveno-belih. On je karijeru nastavio u Nemačkoj, ali je karijeru završio posle dve teške povrede zadobio – prvo je 1961. doživeo je prelom desne potkolenice, da bi zatim 25. novembra 1962 slomio nogu na istom mestu. To je bio kraj jedne blistave karijere. U međuvremenu je završio Visoku trenersku školu u Kelnu i posvetio se trenerskom pozivu. Radio je u Nemačkoj, Holandiji, Kamerunu i u Jugoslaviji.
2. Branko Stanković
Zbog stila igre i gospodskog drzanja Branka Stankovića su i navijači i saigrači zvali "Ambasador". On je igrao i na Mundijalu u Brazilu, četiri godine ranije. Kao fubaler vrhunske klase ostao je upamćen kao jedan od najboljih bekova u istoriji jugoslovenskog fudbala i naslednik velikog Milutina Ivkovića Milutinca. Na početku karijere igrao je za sarajevsku Slaviju, a na početku rata kao 20-godišnjak pred Ustašama beži u Beograd i počinje da igra za BSK. Proslavio se u dresu Crvene zvezde za koju je igrao punih 13 godina i osvojio je četiri titule i tri Kupa.
Popularni Stane je odigrao 61 utakmicu za nacionalni tim. Debitovao je na prvoj utakmici državnog tima posle Drugog svetskog rata u Pragu, protiv Čehoslovačke (2:0). Kad je 1956. godine poslednji put obukao dres reprezentacije imao je 37 godina i 27 dana i bio najstariji fudbaler koji je ikada igrao u reprezentaciji Jugoslavije. Sjajnu igračku karijeru nastavio sa istim uspehom i kao trener pošto je završio Fakultet za fizičku kulturu. Pored velikih trijumfa sa Crvenom zvezdom koju je 1979. vodio do finala Kupa UEFA, radio je i u atinskom AEK-u, Galatasaraju i Portu. Vodio je i državni tim u vreme kada je savezni kapiten bio Rajko Mitić. Tada smo bili vicešampioni Evrope. Umro je 20. februara 2002. u Beogradu.
3. Tomislav Crnković
Po završetku rata Tomislav Crnković se vratio svojoj dečačkoj ljubavi - fudbalu. Karijeru je počeo u zagrebačkom Metalacu, a u proleće 1950. godine postaje član Dinama, gde postaje jedan od najboljih odbrambenih igrača. Igrao je oštro, ne štedeći ni protivnika ni sebe. Svoju sjajnu karijeru, krunisao je sa dve titule i dva Kupa Jugoslavije. Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao je 51 utakmicu. Debitovao je 25. juna 1952. godine na prijateljskoj utakmici protiv Norveške (4:1) u Zagrebu.
Popularni Crni bio je najmlađi reprezentativac čuvenog olimpijskog tima iz Helsinkija. On je učestvovao i na dva Svetska prvenstva - u Švajcarskoj 1954. i u Švedskoj 1958. On je poslednju utakmicu za nacionalni tim odigrao 8. maja 1960, protiv Portugalije (1:2) u Lisabonu. Crnković je od 1961. godine igrao u Austriji i Švajcarskoj, da bi karijeru završio zbog povrede meniskusa. U starosti je oboleo i osiromašio, pa je postao prvi je štićenik Zaklade hrvatskih sportaša, osnovane 2006. Preminuo je u Zagrebu 17. januara 2009. u 80-toj godini života.
4. Zlatko Čajkovski
Profesionalnu fudbalsku karijeru Čajkovski je započeo u zagrebačkom fudbalskom klubu HAŠK a nastavio u beogradskom Partizanu, nemačkom FK Kelnu i izraelskom Hapoelu. Po završetku rataČajkovski prelazi u Beogradski Partizan, sa kojim osvaja dve titule šampiona i tri Kupa. Posle Partizana prvo odlazi u nemački Keln, a potom karijeru nastavlja u Izraelu, gde posle 23 godine završava aktivnu igračku karijeru.
Čajkovski je u vreme kraljevine Jugoslavije je igrao za omladinsku reprezentaciju, da bi za vreme Drugog svetskog rata odigrao i dve utakmice za reprezentaciju NDH. Za reprezentaciju Jugoslavije, Čajkovski je odigrao 55 zvaničnih utakmica i postigao je sedam golova. Prvi nastup za reprezentaciju Jugoslavije imao je 29. septembra 1946. godine, protiv Čehoslovačke, da bi zadnji meč odigrao 15. maja 1955. godine, protiv Škotske. Trenersku diplomu Čajkovski je dobio u Nemačkoj, u sportskoj akademiji u Kelnu. Svoj prvi veliki uspeh kao trener Čajkovski je imao sa Kelnom, kada je 1962. godine osvojio titulu šampiona Nemačke. Posle tog uspeha, Čajkovski 1963. godine prelazi u Bajern Minhen iz Minhena. Bajern je tada bio nemački drugoligaš, a Čajkovski ga uvodi u Bundesligu. Sa Bavarcima dva puta osvaja nemački kup i Kup pobednika kupova. Umro je 27. jula 1998. u Minhenu.
5. Ivan Horvat
Verovatno najsvestraniji fudbaler, ali i strelac nesrećnog autogola u četvrtfinalu protiv Nemačke (0:2). Kao omladinac bio je napadač i postizao golove, a 1951, u prvenstvenom susretu protiv zagrebačkog Željezničara, uspeo je čak i da odbrani penal. Pre nego što je postao fudbaler, Horvat je postigao odlične rezultate u atletici, bio je sjajan rukometaš i vrlo dobar igrač stonog tenisa. Posle rata, sa reputacijom odličnog defanzivca, postaje član Dinama, ali još tri godine igrao je i rukomet i postaje prvak u skoku uvis. Iz Dinama 1956. godine prelazi u Ajntraht iz Frankfurta, ali je zbog teže bolesti bio je prinuden da pre vremena završi igračku karijeru.
Po završetku karijere posvetio se trenerskom poslu. Najveće uspehe je ostvario sa Šalkeom i smatra se tvorcem zltne generacije tog kluba. Za reprezentaciju Jugoslavije Horvat je odigrao 60 utakmica. Umro je u dubokoj starosti 27. avgusta 2012. godine na Krku.
6. Vujadin Boškov
Vujadin Boškov je bio legenda našeg fudbala, ali pre svega novosadske Vojvodine. Ceo svoj život posvetio je fudbalu. Dres Vojvodine nosio je od 1946. do 1960. godine. Potom ga je put fudbalskog profesionalca vodio u Sampdoriju i švajcarski Jang Bojs. Kao igrač je odigrao 57 utakmica za reprezentaciju Jugoslavije. Popularni Vujke je bio veliki fudbaler, ali još veći je bio kao trener i začetnik modernih shvatanja i pogleda na fudbal kao igru i biznis. Jang Bojs, Vojvodina, Den Hag, Fejenord, Saragosa, Real Madrid, Sporting Hihon, Askoli, Sampdorija, Roma, Napoli, Servet i Peruđa su timovi na čijoj klupi je kao šef stručnog štaba sedeo. Uz to, još četiri puta bio je selektor ili član selektorske komisije reprezentacije Jugoslavije.
Najveći uspeh kao trener doživeo je 1990. godine kada je osvojio Kup pobednika kupova sa Sampdorijom. Takođe je 1981. sa Real Madridom došao do finala Kupa šampiona. Osim toga je kao trener osvojio prvenstvo Španije, dva puta Kup Španije, jednom prvenstvo Italije i dva puta italijanski kup, te jednom prvenstvo Jugoslavije. Uvek je isticao da voli Vojvodinu i da mu je najvažnija prva titula šampiona Jugoslavije koju je sa Vojvodinom osvojio u sezoni 1965/66. Sportski centar u Veterniku kraj Novog Sada od 1996. godine nosi njegovo ime. Boškov je preminuo 27. aprila 2014. godine u Novom Sadu.
7. Miloš Milutinović
Bio je igrač svetske klase i da ga je zdravlje bolje poslužilo verovatno bi bio najbolji napadač u jugoslovenskom fudbalu. Sa 15 godina igrao je u omladinskoj ekipi FK Bor, koja je 1949. godine igrala u polufinalu Kupa Srbije. Došao je u Partizan 1951. godine I za taj klub je do 1958. odigrao 192 utakmice i postigao 183 gola. Sa crno-belima je 1957. godine osvojio Kup. Tokom 1959. se razboleo od tuberkuloze. Minhenski Bajern mu je platio operaciju, uz uslov da zaigra za njih kada se oporavi. Miloš se vratio i narednih nekoliko godina igrao za Bavarce i za Rasing iz Pariza. Vrativši se u OFK Beograd, s ovim klubom je kao tehnički direktor 1965/66. godine osvojio trofej Fudbalskog kupa Jugoslavije. Reaktivirao se sa 36 i zajedno sa svojim velikim prijateljem Šekularcem zaigrao za OFK Beograd. Na njihovom "debiju" protiv Proletera na Karaburmi, u prvom kolu prolećnog prvenstva 1968/69. došlo je blizu 30.000 ljudi. Bilo je 3:2, a Miloš je postigao prvi gol već na početku igre.
Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao je 33 utakmice (1953-1958) i postigao 16 golova. U nacionalnom dresu prvi put je zaigrao 21. maja 1953. protiv Velsa (5:2) u Beogradu. Prvi gol za reprezentaciju Jugoslavije postigao je 8. novembra 1953. u kvalifikacijama za Svetsko prvenstvo protiv Izraela (1:0) u Skoplju. Ovaj pogodak bio je značajan za učestvovanje naše reprezentacije na Svetskom prvenstvu 1954. u Švajcarskoj, na kome je odigrao sve utakmice. U susretu protiv Francuske (1:0) u Lozani postigao je jedini pogodak. Učestvovao je i na Svetskom prvenstvu 1958. u Švedskoj i na njemu se 19. juna 1958. protiv Nemačke (0:1) oprostio od nacionalnog tima.
Kao trener vodio je od 1970. leskovačku Dubočicu, Proleter iz Zrenjanina, zatim meksičku ekipu Atlas iz Gvadalahare i Bešiktaš iz Istanbula, a kad se vratio u zemlju, sa mostarskim Veležom je 1981. osvojio Fudbalski kup Jugoslavije, a sa Partizanom 1983. državno prvenstvo. Od 12. septembra 1984. do 16.novembra 1985. nalazio se na dužnosti selektora fudbalske reprezentacije Jugoslavije. Bajern ga je uvrstio ga je među svoje najbolje igrače svih vremena. Umro je u Beogradu 28. januara 2003. u svojoj 70. godini.
8. Stjepan Bobek
Jedan od najboljih igrača u istoriji našeg fudbala. Bio je dirigent igre Partizana i reprezentacije, za koju je na 63 utakmice postigao rekordnih 38 golova. Ostvario je niz rekorda koji i dalje prkose vremenu. Za Partizan je odigrao 466 utakmica i postigao rekordnih 413 golova. U nizu je odigrao 44 utakmice za državni tim. Sa samo 14 godina postaje registrovani igrač zagrebačkog HŠK Derbija. Posle toga je igrao za HŠK Ličanin i Građanski, a u jesen 1945. stiže u Partizan, za koje je nastupao punih 13 godina. Prvi je reprezentativac koji je posle drugog svetskog rata došao do 50. nastupa za reprezentaciju. Od dresa sa državnim grbom oprostio se 16. septembra 1956. u susretu protiv Mađarske (1:3) u Beogradu. Jedan od igrača koji su igrali i na Mundijalu u Brazilu 1954.
Kada je okačio kopačke o klin posvetio se trenerskom pozivu. Počeo je sa juniorima crno-belih i kad je 1959. položio trenerski ispit, vodio je varšavsku Legiju, polovinom 1960. postao je trener Partizana i tri sezone uzastopno osvajao titulu državnog prvaka. U dva navrata radio je u Grčkoj, kratko u Turskoj i Tunisu, a jedno vreme je proveo u Galenici, Dinamu i Vardaru. Umro 22. avgusta 2010. godine u Beogradu.
9. Rajko Mitić
Legenda Crvene zvezde, ostao je upamćen kao nezaboravni kapiten crveno-belih i jedan od najboljih igrača i strelaca reprezentacije Jugoslavije. Sredinom 1940. debitovao je za BSK na prijateljskoj utakmici protiv zemunskog Viteza (7:3) i postigao pet golova.
Posle rata bio je prvi kapiten Crvene zvezde, za koju je nastupao sledećih 14 sezona. Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao je 59 utakmica. Debitovao je na prvoj međudržavnoj utakmici posle drugog svetskog rata, 9. maja 1946. protiv Čehoslovačke (2:0) u Pragu. Mitić je tada postigao i prvi gol za reprezentaciju, a do kraja karijere je 32 puta tresao mreže protivničkih selekcija, uz tri het-trika.
Od dresa reprezentacije oprostio se 29. septembra 1957. protiv Rumunije (1:1) u Bukureštu. sa 35 godina i 23 dana. Posle blistave igračke karijere, kao viši sportski trener nalazio se na čelu stručnog štaba Crvene zvezde, bio je član Komisije FSJ za sastav reprezentacije, a od 1967. do 1970. obavljao je i funkciju selektora. Najveći uspeh postigao je u Kupu nacija 1968. kada je naš tim osvojio titulu vicešampiona Evrope. Kasnije se potpuno posvetio sportskom novinarstvu, a do kraja života ostao je veran Crvenoj zvezdi. Umro je 29. marta 2008. u Beogradu.
10. Bernard Vukas
Karijeru je još pre rata započeo Konkordiji iz Zagreba. Posle epizoda NK Amater i NK Zagreb, 1947. odlazi u Hajduk. Sa tim klubom osvaja tri prvenstva Jugoslavije, a bio je i najbolji strelac lige. On je 1955. godine proglašen najboljim jugoslovenskim sportistom. Bio je dugogodišnji kapiten Hajduka, za koji je odigrao 615 utakmica i postigao 300 golova. Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao 59 utakmica i postigao 22 gola.
Jednu sezonu odigrao je italijanskoj Bolonji. Igrao je za reprezentaciju FIFA na Vembliju protiv Engleske 21. oktobra 1953. godine povodom proslave 90. godina engleskog fudbalskog saveza. Profesionalno je igrao i za ekipe Klagenfurt Austrije, GAK Graca, a karijeru završava u K.S.V. Kapfenbergu. U anketi Večernjeg Lista, proglašen je najboljim hrvatskim sportistom XX veka. Umro 4. aprila 1983. u Zagrebu.
11. Branko Zebec
Kao 14-godišnjak zaigrao je u omladinskoj ekipi zagrebačkog Građanskog, da bi posle rata nastupao za NK Poštar, NK Milicioner, koji je kasnije promenio ime u Borac. Zebec je bio neobično brz - kad su mu 1948. godine merili vreme na 100 metara, kažu da je u kopačkama pretrčao stazu za oko 11 sekundi. To je bilo na nivou ondašnjih najboljih jugoslovenskih sprintera. U kasnu jesen 1952. godine, sa 22 godine, otišao je za Beograd, gde je igrao za Partizan. U Humskoj je napravio veliku karijeru, pa je postao i nezamenljivi reprezentativac. Zebec je za Jugoslaviju odigrao 65 utakmicai postigao 17 golova. U isto vreme u Partizan je došao i Miloš Milutinović, pa su crno-beli tako u napadu dobili tandem iz snova. Međutim, on je podjednako dobro igrao i u defanzivi. Rukovodstvo Partizana mu se zahvalilo na saradnji 1958. godine pa je otišao u Crvenu zvezdu i ubrzo dobio kapitensku traku. Zebec je svoju fudbalsku karijeru nastavio u Nemačkoj gde posle dve godine završava igračku karijeru.
Prvu zvaničnu utakmicu za jugoslovensku reprezentaciju, Zebec je odigrao 24. juna 1951. godine u u Beogradu pred 50.000 gledalaca protiv Švajcarske. Jugoslavija je pobedila sa 7:3 i Branko Zebec je doprineo pobedi sa dva postignuta gola. Upisao se u strelce i na Svetskom prvenstvu u Švajcarskoj, pošto je postigao vodeći gol protiv Brazila (1:1). Igrao je i na sledećem Mundijalu u Švedskoj. Od reprezentacije se oprostio 4. juna 1961. godine protiv Poljske (2:1).
Prvi trenerski angažman imao je u Dinamu iz Zagreba. Doveo je Dinamo do finala Kupa sajamskih gradova 1967. ali je finalnu utakmicu vodio Ivica Horvat. Ovaj uspeh mu je otvorio vrata za povratak u Bundesligu, ali ovog puta kao trener. Osvojio je prvenstvo Nemačke sa Bajernom 1969. Bajern je na ovo čekao punih 37 godina. Iste godine je osvojio i Nemački Kup, što je prva "dvostruka kruna" za jedan klub u istoriji Bundeslige. Sa Bajernom je 1969. osvojio Kup pobednika kupova. Nemačko prvenstvo osvojio je i sa HSV-om 1979. godine. Sa istim klubom je 1980. godine igrao u Ligi šampiona. Sa Hajdukom iz Splita je osvojio Kup 1973. i došao do polufinale Kupa pobednika kupova gde ga je porazio Lids junajted. Vodio je još i Štutgart, Ajntraht Braunšvajg, Borusiju Dortmund, Ajntraht Frankfurt, a imao je i još jednu epizodu u Dinamu iz Zagreba, pre odlaska u penziju. Umro je 26. septembra 1988. godine u Zagrebu.
12. Dionizije Dvornić
Fudbal je počeo je da igra u Metalcu iz Osijeka, nastavio u Dinamu iz Pančeva, a 1949. postao je član zagrebačkog Dinama u kome je do 1955. godine odigrao 304 utakmice i postigao 161 gol. Sa tim klubom je 1951. godine osvojio Kup Jugoslavije, a 1954. i titulu državnog prvaka.
U dve utakmice upisao je jedan gol za "B" selekciju, posle čega je odigrao i šest utakmica i postigao jedan gol za A tim Jugoslavije. Debitovao je 18. oktobra 1953. u prijateljskom susretu protiv Francuske (3:1) u Zagrebu i postigao svoj jedini gol za reprezentaciju. Igrao je na Svetskom prvenstvu 1954. u Švajcarskoj i to protiv selekcije Brazila (1:1). Od dresa sa državnim grbom oprostio se 26. septembra 1954. protiv Sarske oblasti (5:1) u Sarbrikenu. Dinamo je je napustio 1955. godine, posle čega je nastupao za NK Zagreb. Karijeru je završio u Švajcarskoj, gde je i preminuo 30. oktobra 1992. godine.
Kurir sport
Foto: Arhiva