Jedno od mogućih rešenja za crkve i manastire na KiM jeste da se omogući stvaranje samostalnih manastirskih zajednica po atoskom modelu u Grčkoj
Srpske svetinje na Kosovu, kojih ima oko 1.300, uskoro će biti tema o kojoj će se razgovarati u nastavku briselskog dijaloga Beograda i Prištine! Srbija godinama insistira na zaštiti svetinja, a jedno od mogućih rešenja jeste da crkve i manastiri imaju poseban i zaštićen status kao Sveta Gora!
Takav grčki model nedavno je pomenut i tokom unutrašnjeg dijaloga o Kosovu, a šef diplomatije Ivica Dačić kazao je da bi srpska pravoslavna baština na KiM mogla da se sačuva stvaranjem samostalnih manastirskih zajednica po atoskom modelu u Grčkoj.
Miodrag Linta, član skupštinskog Odbora za KiM, kaže da je pitanje srpskih svetinja na Kosovu jedno od ključnih pitanja u pregovorima u Briselu i da treba učiniti sve da se dobiju potpisane garancije da je to srpska kulturna baština, te da se spreči budući prijem Kosova u Unesko. Srbija je, inače, već 2015. sprečila da se o srpskim crkvama brinu kosovski Albanci, koji su ih u više navrata i rušili.
Na pitanje da li treba tražiti status Svete Gore za srpske manastire i crkve, Linta kaže:
- To je jedno od mogućih rešenja da imaju status kao Sveta Gora. Suština je dobiti potpune garancije da je to naša baština.
Da za srpske crkve treba tražiti specijalni status, mišljenja je i verski analitičar Draško Đenović, ali, navodi, samo za 10-20 ključnih spomenika kulture jer, dodaje, treba to i održavati.
- Crkvu čine ljudi i ako ne vratimo dole ljude, to će onda sve biti spomenici kulture. Možemo se izboriti da oni imaju specijalni status, ali činjenica je da mi dole ne možemo da zaštitimo ni groblje. Mislim da bismo mogli da biramo 10-20 ključnih spomenika kulture i da za njih tražimo specijalni status - Dečani, Pećka patrijaršija..., i o njima zaista da brinemo. Sa Uneskom, koji bi bio kao neka vrsta medijatora, videti šta da radimo sa ostalim - navodi Đenović.
Iz Kancelarije za KiM, koju vodi Marko Đurić, nisu želeli da licitiraju o mogućim rešenjima, ali su poručili da je jasno da srpska kulturna i duhovna baština na KiM ne može biti ničija do srpska:
- Naša baština na KiM je temelj identiteta ne samo Srba koji žive u pokrajini već Srpstva u celini. Zato svaki eventualni razgovor o zaštiti i negovanju te baštine mora počivati na premisi da je ona srpska. Način na koji smo se borili protiv prijema samoproglašenog Kosova u Unesko prava je slika naše odlučnosti da svoje istorijske, kulturne i duhovne korene zaštitimo svim sredstvima.
Kurir.rs/K.Blagović/Foto:AP/Profimedia/Beta
Srpske crkve/manastiri na KiM koji su već pod zaštitom Uneska
1. Gračanica
Manastir Gračanicu je sagradio Sv. kralj Milutin 1310. i posvetio je Uspenju Presvete Bogorodice. Manastir se nalazi u selu Gračanica. U drugoj četvrtini 16. veka tu je bilo i središte novobrdskog mitropolita, koji je u manastir doneo i prvu štampariju. Kasnije, usled velikih turskih zuluma, manastir je napušten i crkva je služila za parohijske potrebe. Posle Drugog svetskog rata manastir su obnovile monahinje i od tada služi kao ženski manastir.
2. Visoki Dečani
Manastir Visoki Dečani sagradio je Sveti kralj Stefan Dečanski između 1327. i 1335. i posvetio Vaznesenju Gospoda Isusa Hrista. Manastir je smešten u živopisnoj dolini reke Bistrice, okružen visovima Prokletija i gustim kestenovim i borovim šumama. Manastir Dečani je poznat kao najveći i najbolje očuvani srednjovekovni srpski manastir. Crkva je u potpunosti sačuvana sa svojim vrednim freskama iz 14. veka. Unesko je proglasio manastir Dečani za mesto svetske kulturne baštine 2004, navodeći da su njegove freske jedno od najvrednijih primera tzv. renesanse Paleologa vizantijskog slikarstva.
3. Pećka patrijaršija
Manastirski kompleks Pećke patrijaršije sastoji se od četiri crkve koje su sagrađene u periodu između 13. i 14. veka. Vekovima je ovaj manastir bio središte SPC. Posle završetka Prvog svetskog rata u Pećkoj patrijaršiji je, posle ujedinjenja srpske crkve, ustoličen prvi patrijarh obnovljene Patrijaršije, Dimitrije 1924. Otada se svi srpski patrijarsi ustoličuju u Pećkoj patrijaršiji. Od Drugog svetskog rata pretvorena je u ženski manastir.
4. Bogorodica Ljeviška
U starom delu Prizrena nalazi se Hram Bogorodice Ljeviške, zadužbina najvećeg srpskog ktitora kralja Milutina. Ovaj spomenik je delo neprocenjive istorijske i umetničke vrednosti jer predstavlja svedočanstvo o tri razdoblja, sa ostacima bazilike iz 9. veka, bazilike iz 13. veka i Crkve kralja Milutina. Prizrenska episkopija pominje se od početka 11. veka i pretpostavlja se da je pri Bogorodici Ljeviškoj bilo središte episkopije jer je tu postojala bazilika.
(Kurir)