U lečenju onih koje muče gasovi osnovna mera je dijeta koja obuhvata eliminaciju određene hrane. Koriste se i lekovi koji vezuju gasove u crevima, probiotici, komercijalni preparati koji sadrže enzime i pomažu razgradnju složenih ugljenih hidrata
Prosečna odrasla osoba proizvede oko litar gasa svakog dana, analno ga eliminiše u 10-20 navrata. Povremeno podrigivanje takođe je normalno. Ali neke osobe imaju osećaj da puštaju previše gasova ili da često podriguju, što može da bude izvor neprijatnosti i stida.
Nemojte se povlačiti u sebe, lekar može da pomogne da se izvučete iz ovih nezahvalnih situacija, poručuje dr sc. med. Dušan Popović, internista-gastroenterohepatolog.
Koliko su česti ovi poremećaji?
- Pacijenti se često žale na problem s gasovima. U ovu grupu se svrstava širok spektar poremećaja: učestalo podrigivanje, nadutost i distenzija (oticanje) trbuha, učestalo puštanje vetrova, izraženo neprijatan miris flatusa (gas eliminisan analno) ili neprijatan zadah iz usta.
Zašto smo obogaćeni gasovima?
- Gas se u creva unosi gutanjem, nastaje i fermentacijom hranljivih materija. Fermentacijom nesvarenih hranljivih materija u debelom crevu nastaju: vodonik, ugljen-dioksid, metan, vodonik-sulfid i neki drugi gasovi u tragovima.
Šta nas najviše nadima?
- Pojedini ugljeni hidrati se nepotpuno vare u crevima. Mlečni šećer (laktoza) ne može da se svari ukoliko nedostaje enzim laktaza, što je česta pojava kod odraslih. Povrće, naročito leguminoze, krompir, kupus, celer, luk, brokoli, šargarepa, belo brašno, ovas i kukuruz sadrže ugljene hidrate koji se nepotpuno vare, dok se belo pirinčano brašno u potpunosti vari. Do nadimanja dovodi i prekomerna upotreba voća (sadrže nesvarljiva vlakna), žvaka, gaziranih pića i meda.
Kako eliminišemo gasove?
- Najveća količina se eliminiše podrigivanjem i analnom evakuacijom, a manjim delom je potroše bakterije u crevima ili se apsorbuje u krv.
Podrigivanje nije retkost.
- Gas iz želuca se najviše eliminiše podrigivanjem, dok mala količina prolazi u tanko crevo. Na prolazak gasa utiče i položaj tela: u uspravnom položaju se većina gasa eliminiše podrigivanjem, dok u ležećem prolazi u tanko crevo i eliminiše se analno. Prilikom uzimanja hrane i tečnosti normalno se unosi mala količina vazduha. Ukoliko neko jede brzo, halapljivo, pušač je, unosi i veću količinu gasa, što je razlog za učestalije podrigivanje.
Šta još prati ove poremećaje?
- Nadutost, distenzija i učestalo puštanje vetrova uglavnom se javljaju udruženo. Ukoliko su udruženi s poremećajem crevnog pražnjenja (zatvor, proliv), najverovatnije je reč o sindromu iritabilnih creva. Osećaj nadutosti se najčešće javlja kod osoba koje imaju preosetljivost creva na istezanje i širenje. Oni, iako imaju normalnu količinu gasa u crevima, to doživljavaju kao neprijatnost (visceralna hipersenzitivnost). Nadutost se može javiti i ukoliko se poveća sadržaj gasa u crevima, bilo usled povećanog uzimanja flatulogene hrane (stvara gasove), ili ako je poremećen prolazak sadržaja kroz creva.
Koji je još uzrok?
- U manjem procentu javljaju se i usled bolesti kod kojih dolazi do poremećenog varenja pojedinih hranljivih materija, zbog oštećenja tankog creva (nedostatak laktaze, celijakija i dr.) ili smanjene funkcije gušterače (najčešće hronična upala).
Kako da se izlečimo?
- Osnovna mera je dijeta koja obuhvata eliminaciju hrane koja produkuje gasove. Koriste se i lekovi koji vezuju gasove u crevima (simetikon i dr.), neke vrste probiotika, komercijalni preparati koji sadrže enzime i pomažu razgradnju složenih ugljenih hidrata. Ukoliko je nadutost najizraženija nakon obroka, korisni su preparati koji sadrže enzime gušterače. Kod pacijenata sa organskim promenama u crevima (divertikuloza, skleroderma) ili sa dijabetesom, razlog za nadutost može biti i prekomeran rast bakterija u crevima. Tad se koriste određeni antibiotici, isključivo uz preporuku lekara.
Šta s neprijatnim mirisima?
- Neprijatan miris gasa iz creva potiče od vodonik-sulfida i metanetiola. U lečenju ovog poremećaja korisna je primena hrane koja stvara malo gasova, ali se mogu koristiti probiotici, aktivni ugalj i bizmut-subcitrat.
Problem je i neprijatan zadah iz usta.
- Neprijatan zadah iz usta može biti prouzrokovan eliminacijom gasova koji sadrže sumpor. Recimo, prilikom korišćenja belog luka u crevima nastaje alil metil sulfid, koji se ne metaboliše u crevima, već se putem krvotoka doprema do pluća, odakle se eliminiše i prouzrokuje neprijatan zadah. Tretman halitoze obuhvata otkrivanje i lečenje osnovnog uzroka.
Da li je to najčešći uzrok?
- Najčešći uzrok neprijatnog zadaha iz usta (halitoza) jesu pokvareni zubi i loša higijena usta. Pored toga, razlog mogu biti zapaljenja lokalizovana u ustima, grlu, nosu ili plućima. Treba i to proveriti.
Šta savetujete?
- Radi jasnog definisanja problema, neophodni su detaljna anamneza i klinički pregled, kao i primena dopunskih dijagnostičkih procedura. Od dopunskih metoda koriste se laboratorijske analize (analiza krvi, analiza stolice, test na celijakiju), funkcionalna ispitivanja, endoskopske metode (gastroskopija i kolonoskopija), kao i endoskopske ili radiološke metode za pregled tankog creva.
Odmah kod lekara!
Pacijenti koji, pored problema s gasovima, imaju pojavu krvi u stolici, uporno povraćaju (i krv), imaju anemiju, osećaju jake bolove u trbuhu, gube na težini, ne smeju se sami lečiti. Ovi simptomi bolesti ukazuju da postoji organsko oboljenje i neophodno je sprovođenje dopunskog ispitivanja.
Obrok uzima danak
U gastrointestinalnom traktu (jednjak, želudac i creva) nalazi se relativno mala količina gasa. Zavisi od odnosa između unosa i eliminacije. U stanju gladovanja u crevima se nalazi 100-200 ml gasa, nakon obroka se količina povećava i do 63%.
I stres je okidač
Razlog za izraženo podrigivanje može biti i psihogene prirode, naročito stres. Udruženost učestalog podrigivanja i nekih drugih simptoma (nelagodnost ili bol u predelu želuca, mučnina, gorušica i dr.) javlja se u sklopu dispepsije, koja je najčešći poremećaj u motoričkoj funkciji želuca.
(Branka Mitrović, Foto: Shutterstock)