Tajm magazin je tokom 80-ih objavio kako je KGB, sovjetska obaveštajna služba, najistaknutija organizacija na svetu za prikupljanje podataka.
Dok bi njihova konkurencija kao što su CIA, MI6 i Mosad imala svoje komentare na taj naziv, KGB koji je delovao od 1954. do 1991. godine sigurno je bio najmoćnija, najstrašnija i najuspešnija obaveštajna služba. KGB je tokom svoj delovanja i rada provodio mnoge smele i smrtonosne operacije. Bili su dobri i u prikupljanju novih članova, a tokom godina i mnogi su Amerikanci bili umešani u rad KGB-a. Ali danas mi zapravo ne znamo pravi opseg njegovog delovanja, ali po poznatim podacima, pet je značajnih operacija koje su sprovodili na tlu SAD-a, piše The Big Think.
Prebacivanje Roberta Hansena
Najveći udarac neprijatelju može se zadati regrutacijom upravo ljudi iz njegovih redova. KGB je uspeo da izvede nekoliko takvih poduhvata tokom Hladnog rata. Jedan od vrhunskih dvostrukih agenata bio je Robert Hansen koji je radio za FBI ali i špijunirao za Sovjete od 1979. do 2001. godine. Ministarstvo pravosuđa njegovu špijunažu nazvalo je "verojatno najgorom obaveštajnom katastrofom u američkoj istoriji".
Trenutno je na odsluženju 15 doživotnih kazni zatvora u zatvoru u Koloradu, a tokom svoje karijere Hansen je zaradio više od 1,4 miliona dolara u gotovini i dijamantima za prodaju poverljivih dokumenata KGB-u. U njima je detaljno opisan razvoj američkog oružja i kontraobaveštajni program SAD-a. Otkrio je i dva imena ljudi koje su Sovjeti na kraju pogubili, a otkrio je i američku strategiju u slučaju izbijanja nuklearnog rata. Uhvaćen je 2001. godine, nakon što je FBI platio sedam miliona dolara agentu KGB-a za dojavu od anonimnoj krtici. Uz pomoć analize glasa i otisaka prstiju identifikovali su upravo Hansena.
Regrutovanje Aldrika Amesa
Špijunažom se bavio u isto vreme kada i Hansen a verojatno je bio još veći dobitak za KGB. Tada je bio 31-godišnji službenik CIA-e koji je njihove povjerljive informacije odavao do 1985. do 1994. godine. Njegovi postupci doveli su do smrti najmanje 10 izvora CIA-e i ugrozili stotine američkih obaveštajnih operacija. Uhvatili su ga kada su primietili da vodi luksuzni život koga nije mogao da priušti svojom platom.
Na suđenju je priznao kako je Sovjetima dao informacije "o sovjetskim agentima i ostalim Amerikancima koji su mu bili poznati", dok je KGB-u pružao "veliku količinu informacija o spoljnoj, odbrambenoj i bezbedonosnoj politici SAD-a". Trenutno je na odsluženju doživotne kazne zatvora u zatvoru Tere Hateu, Indijana.
Operacija Cedar
Operacija se nalazi na ovom popisu iako se nije u potpunosti ostvarila. Pripreme za nju trajale su više od deset godina, od 1959. do 1972. godine a namena joj je bila da ozbiljno naruši američko električno napajanje. Ideja je bila da uništi velike hidroelektrane, kao i brane u Montani. Plan je bio da ostavi bez struje celu državu Njujork i regione oko brana. Agenti KGB za planiranje te operacije koristili su sigurnu kuću u blizini Harisburga u Pensilvaniji. Plan je uključivao uništenje rafinerija nafte i naftovoda između SAD-a i Kanade, a krajnji je cilj bio da se podmetne eksploziv u luku Njujork, glavnu trgovinsku luku.
Operacija se spominje u Mitrohinovom arhivu, grupi više od 25.000 beleški koje je izradio 30-godišnji arhivar KGB-a Vasilij Mitrokin koji ih je poneo sa sobom kada je prebegao u Veliku Britaniju. Radio je kao šef jedinice koja je prikupljala podatke o stranim špijunažama i njihovim operacijama. Mitrokin nije otkrio zašto operacija Cedar nije zaživela.
Operacija Pandora
KGB je imao dugogodišnju strategiju iskorištavanja rasnih napetosti u SAD-u. Taj je pristup kulminirao operacijom Pandora, planom koji je poznat i iz arhive Mitrokina. Cilj operacije bio je da se započeti rasni rat koji bi uništio SAD. Prema tvrdnjama Darijena Kavana, koji piše za War Is Boring, Sovjeti su hteli zbuniti SAD i postaći nasilje među radikalnim grupama kao KKK, African American militants, i Jewish Defense League (JDL). KGB je tako hteo da iskoristi situaciju nakon ubojstva Martina Lutera Kinga, kojeg su Sovjeti smatrali umerenim pa tako i preprekom na putu većih podela unutar američkog društva te mogućem građanskom ratu. 1971. godine KGB je distribuirao fiktivne letke za koje se činilo da ih je napravila desničarska Jewish Defense League.
Napisao ih je zapravo KGB i poslane su crnim militantskim grupama s tvrdnjom da Afroamerikanci napadaju Jevreje i pljačkaju njihove trgovine u Njujorku. Cilj KGB-a je bio podticanje antisemitizma. U isto vreme, druga lažna pisma poslana su militantnim grupama u kojima je pisalo kako JDL napada Afroamerikance. Ta su pisma otvoreno pozivala na odmazdu. Sovjeti su tako odobrili operaciju Pandora čiji je cilj bio da se uništi istorijski njujorški koledž za Afroamerikance i krivicu svaliti na članove JDL-a. Operacija ipak nije završila kako su planirali, pa su se napori KGB da podtakne rasni rat nastavili i 80-ih. Uoči OI 1984. godine u Los Angelesu KGB je svoja rasistička pisma poslao olimpijskim odborima nekoliko afričkih i azijskih zemalja u ime američkog KKK-a.
Zavera Rudolfa Abela
Rudolf Ivanovič Abel (1903-1975) bio je možda najpoznatiji KGB-ov "ilegalac" u istoriji, čija priča je bila osnov za film "Most špijuna". Rođen je kao Vilijam Fišer u Velikoj Britaniji u porodici ruskih emigranata i postao sovjetski obaveštajac. Dokazao se svojim radom protiv nacista u 2. svetskom ratu a prije nego su ga poslali u SAD, radio je za prethodnike KGB-a. Uz pomoć lažnih dokumenata je 1948. godine je iz Kanade stigao u SAD i preuzeo ključnu ulogu u špijunskoj organizaciji u Njujorku.
Njegova špijunaža pod nadzorom KGB-a nastavila se od 1957. godine kada ga je uhapsio FBI.
Predstavljao se kao fotograf i slikar a organizovao je i "volontersku" mrežu agenata koji su krijumčarili američke atomske tajne u SSSR. Nakon što je konačno otkriven, odslužio je četiri godine svoje kazne, i razmenjen za američkog pilota Frensisa Gerija Pauersa 1962. godine na mostu u Berlinu (tzv. Most špijuna).
Ovakva praksa postavljanja "ilegalnih" imigranata u SAD sa lažnim identitetima koji bi tada operisali kao spavači ili aktivni agenti nastavila se i danas. 2010. godine mreža od 10 ruskih agenata spavača uhvaćena je u SAD.
Kurir.rs/Express.hr
Foto: Profimedia