Nijedna pravoslavna i rimokatolička crkva, kao ni džamija, nisu bile državna imovina u nezavisnoj državi Kraljevini Crnoj Gori do 1918. godine.
Ovo piše u dokumentu o popisu državne imovine Mitropolije crnogorsko-primorske iz 1919. godine, koji poseduje Jovan Markuš, publicista, istraživač istorije Srpske pravoslavne crkve i bivši gradonačelnik Cetinja, a u koji su Novosti imale uvid.
Ti papiri mogli bi biti "noćna mora" zagovornicima najavljene otimačine imovine SPC u državici pod Lovćenom kroz sporni zakon o slobodi veroispovesti ili uverenja o pravnom položaju verskih zajednica, što je nagovestio i mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije.
Jovan Markuš
Markuš kaže da korice tog dragocenog dokumenta u ovom trenutku čuva kao oči u glavi i ne želi da ih podeli ni sa kim jer se plaši da bi "druga strana" mogla da zloupotrebi dokument.
"Morate me razumeti, a to je u interesu Mitropolije. Samo jedna kapelica za privremeno počivalište pokojnika (mrtvačnica) u bolnici 'Danilo I' na Cetinju je pripadala državi - Kraljevini Crnoj Gori, do 1918. godine. Posle Drugog svetskog rata, bolničke vlasti nisu koristile tu kapelicu za privremeno počivalište pokojnika već je taj prostor upotrebljen za druge potrebe."
U dokumentu se navodi da je sa završetkom Prvog svetskog rata 1918. i prestankom postojanja Kraljevine Crne Gore, kao nezavisne i međunarodno priznate države, stvorena Kraljevina SHS, koja je stekla svoj međunarodnopravni subjektivitet, a prvi ustav - Vidovdanski - dobila 21. juna 1921. Novostvorena država je preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju 1929. godine.
Cetinjski manastir
U ovim spisima se podseća i da je osnivačka povelja Cetinjskog manastira - izdata od strane gospodara Ivana Crnojevića 1485, koju je potvrdio i crnogorski vladar, knjaz i gospodar Nikola Petrović svojim ukazom 1895. godine - bila poštovana u novostvorenoj državi.
O tome, kaže Markuš, govore tapije iz 1930, u kojima se potvrđuje za dobra Cetinjskog manastira "da se oko ovih parcela ne vodi nikakav spor, niti na ove parcele polaže pravo svojine država ni opština", a da se pravo svojine dovodi na osnovu "zaveštaja Ivan-bega Crnojevića", i da je sud ocenio podnete dokaze i našao da je Cetinjski manastir "držao imanje kao svoje neprekidno četiri stotine godina".
Pored tapija i posedovnih listova, i mnogobrojni ugovori između institucija države, s jedne strane, i uprave Manastira cetinjskog, sa druge, o zakupu dela manastirskog zamljišta, takođe, kako nam otkriva Markuš, govore da se u Kraljevini SHS i Kraljevini Jugoslaviji poštovalo pravo svojine nad imovinom Cetinjskog manastira, koje je utemeljeno osnivačkom poveljom gospodara Ivana Crnojevića iz 1485. Sve to se do detalja nalazi u pomenutom dokumentu.
Dalje se navodi da je imovina u Crnoj Gori 1868. godine podeljena na državnu, crkvenu i ličnu imovinu kralja Nikole.
"Kralj je u testamentu ostavio što je njegova imovina. Crkva zna svoju imovinu, a današnja vlast treba da pokaže spisak državne imovine koju je Crna Gora imala 1918. Kralj Nikola je nastojao i da celokupno kulturno blago, koje je od predaka nasledio, na najbolji mogući način sačuva. To je blago, koje se na Cetinju gomilalo kroz vekove, bilo vekovima i pod neposrednim nadzorom gospodara", govori Markuš.
Istoričar Risto Dragićević piše da je 1868. izvršena važna finansijska reforma u Crnoj Gori. Tada je prvi put posle nekoliko vekova izvršeno razdvajanje državne kase i kase crnogorskih mitropolita i kasnijih njihovih naslednika i svetovnih gospodara, knjaza Danila i knjaza Nikole.
Sam knjaz Nikola piše o tome u svojim memoarima: "Godine 1868. počeo je pravi bujni napredak Crne Gore. Te godine na Cvijeti sazvao je knjaz Nikola narodnu skupštinu na Cetinju. Zadatak je bio, po volji knjaževoj, da skupština odvoji knjaževsko od narodnog imanja, pa da narodno imanje uredi, jer do tada sve što je bilo narodno bilo je i knjaževo. Knjaz je imao sve u svojim rukama i sa svim je raspolagao po svojoj neograničenoj volji".
Kralj Nikola Petrović
Knjaz je za ovu narodnu skupštinu, ukazuje naš sagovornik, sastavio spisak "svih svojih, državnih i crkvenih dobara". Na skupštini je odlučeno šta će pripadati Nikoli kao vladaru, što ostaje kao njegovo lično imanje, šta pripada Manastiru i, na kraju, šta je vlasništvo države. Narodna skupština odredila je da manastiru na Cetinju pripadaju "sve zemlje, gore i vaskoliki metoh, kud krisovulja Ivanbega piše, izuzimajući ono što su kome darovali dosadanji poglavari rečenog hrama".
U državnu imovinu, pored zemljišnih dobara i malobrojnih javnih objekata, tada je prešlo istorijsko oružje iz riznice, kao i vojni arhiv.
Jovan Markuš kaže da "dukljanski Montenegrini" čine sve da skrate postojanje Mitropolije crnogorsko-primorske za 427 godina.
"Njihov portal je objavio kao udarnu vest da je Mitropolija crnogorsko-primorska formirana 1931. i da je samo sedam godina starija od mitropolita Amfilohija. Vidite, kada se od 1931. oduzme godina 1504, vreme kada se nekadašnji zetski mitropolit imenuje kao vladika crnogorski i primorski, onda se dobije 427 godina, za koliko žele da skrate život Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.
Nesporna činjenica je da prvi pomen o mitropolitu crnogorskom i primorskom Romanu, koji je jedno vreme zauzimao cetinjsku katedru, imamo sačuvan u zapisu Molitvenika iz 1504, rukopisne knjige koja se danas nalazi u Beču, tj. Austrijskoj nacionalnoj biblioteci pod brojem 79, u kome se pominje "Roman vladika crnogorski i primorski."
Kurir.rs/Novosti.rs
Foto:
POGLEDAJTE BONUS VIDEO: