BRATISLAVA - U Slovačkom institutu pamćenja naroda otkriven je izgubljeni dosije sa poratnog suđenja komandantu policije u Košicama Laslu Čatariju, čoveku sa vrha liste Centra "Simon Vizental" na kojoj su najtraženiji zločinci iz vremena Drugog svetskog rata i holokausta.
Iako je izgubljen u ostalim državnim arhivima, u Institutu je sačuvan u sklopu arhive totalitarne čehoslovačke tajne službe StB. Tu je i kopija presude. Slovačkoj sada ništa ne brani da raspiše poternicu i zatraži od Mađarske izručenje Čatarija, kako zahtevaju i slovački Jevreji.
Njega su proletos otkrili britanski novinari kako u 97. godini mirno u penziji živi u Budimpešti iako je 1948. godine u Čehoslovačkoj u odsustvu osuđen na smrt zbog deportacije oko 300 Jevreja u Ukrajinu, gde su 1941. gotovo svi pobijeni.
Čatari je zatim 1944. godine poslao u sigurnu smrt oko 15.000 Jevreja iz geta u Košicama. Oni su, naime, u nekoliko transporta odvezeni u nacističke logore, pre svega u Aušvic.
Čatari je 18. jula uhapšen i saslušan a dok se ne istraže navodi i materijali koje je prikupio Centar Simona Vizentala, određen mu je kućni pritvor.
U presudi i dosijeu sa poratnog suđenja u Košicama nalaze se ispovesti svedoka, dok danas u gradu žive svega četiri svedoka koji su preživeli pakao logora u koje ih je poslao Čatari.
Nekoliko svedoka tokom suđenja 1948. godine opisalo je kako je Čatari kao komandant u getu mučio zatvorenike i naređivao pogubljenja a po getu se nije kretao bez kožnog korbača.
"Među ljudima je izazivao strah. Postupao je na svoju ruku i skrivio smrt ljudi koje ni u vreme fašističkog režima ne bi niko dirao", citira iz obrazloženja smrtne kazne za Čatarija slovački list SME.
"Jasno nam je da presuda može da bude samo simbolična. Nije, međutim, moguće da takvi ljudi ne budu izvedeni pred lice pravde", kazao je u ime slovačkih Jevreja ovih dana predsednik Centralnog saveza jevrejskih opština u Slovačkoj Igor Rintel kada je zatražio od slovačkih vlasti da preduzmu sve da se Čatari izruči Slovačkoj.