SRPSKI PATRIJARSI (4): Arsenije III Čarnojević - s narodom u seobu
Veliki broj Srba prešao preko Save i Dunava, napustivši Beograd neposredno pre nego što su ga osvojili Turci 1690. godine
Sultan Mehmed IV poslao je 1683. godine svog velikog vezira Kara Mustafu s velikom vojskom na Beč. Ali Austrijanci su, uz pomoć poljskog kralja Jana Sobjeskog, potukli Turke, koji su bili prinuđeni da se povlače u haosu. Austrijanci su krenuli za njima i u u tom naletu oslobodili i Beograd, a nakon toga carska vojska pod komandom Enija Pikolominija, prodire dalje u Srbiju, sve do Kosova... Srbi nisu imali svoju državu, a na okupu ih je držala crkva. Jedini njihov vođa bio je patrijarh Arsenije III Čarnojević.
Ratna sreća
Rođen 1633. godine na Cetinju, on se vrlo mlad zamonašio, a sa dvadeset dve godine već je bio iguman manastira Pećke patrijaršije. Mitropolit hvostanski postao je u trideset šestoj godini, kada je imenovan i za pomoćnika teško obolelog patrijarha Maksima. Budući da nije bilo nade za patrijarhovo ozdravljenje, Arsenije je krajem 1672. izabran za srpskog patrijarha. Obilazio je eparhije, a rat Austrije i Turske zatekao ga je na pokloničkom putovanju u Palestinu. Za vreme ovoga putovanja vodio je dnevnik koji ima vrednost dokumenta i književnog dela. U Peć se vratio posle Uskrsa 1683, kada je austrijsko-turski rat već počeo.
Beč je pozvao Srbe, Bugare i druge hrišćanske narode na Balkanu na ustanak protiv Turaka, ali je poziv prihvatio samo Arsenije III Čarnojević, u ime Srba.
Ali ratna sreća se tada okrenula: 1689. godine komandu nad tuskom vojskom preuzeo je veliki vezir Mustafa Ćuprilić, koji je porazio Austrijance i Srbe kod Kačanika i otpočeo kontraofanzivu. Uz Austrijance, u januaru 1690. godine, povlačili su se na sever pred turskom osvetom i Srbi, čiji se broj meri desetinama hiljada. Narod je stradao na sve strane. „Ljuti strah i beda tada beše; mater od dece razdvajahu, i od oca sina. Mlade robljahu, a stare sekahu i davljahu. Tada ljudi prizivahu na se smrt, a ne život.“
Sanjao Peć
Hronike beleže: „Ono naroda što je i ostalo posle tako strašne kataklizme bilo je toliko udareno po glavi, da mu je dugo trebalo da dođe sebi. Gubitak pretrpljen tada nije se više popravio. Na opustela srpska ognjišta, ukoliko su uopšte bila obnovljena, počeše dolaziti Arnauti i Turci.“
Na račun savezništva, Srbi su od austrijskog cara Leopolda dobili određene privilegije, pa je veliki broj njih prešao preko Save i Dunava, napustivši Beograd neposredno pred njegovo osvajanje od strane Turaka 1690. godine.
Ali plemići i katoličko sveštenstvo sabotirali su ostvarenje obećanih prava Srbima, istovremeno vodeći agresivnu politiku unijaćenja, pa je Arsenije III Čarnojević ostatak života proveo vodeći borbu na više frontova: za očuvanje pozicije pravoslavne crkve u krajevima pod Austrijom, zaštitu Srba koji su ostali na Kosovu i za realizaciju carskih privilegija.
Zahvaljujući njegovom zalaganju kod cara Leopolda, koji je potvrdio izbor sedam srpskih vladika, stvoreni su uslovi da se početkom osamnaestog veka razvije Karlovačka mitropolija, kao klica iz koje će iznići savremena Srpska pravoslavna crkva.
Patrijarhu Arseniju nije se ostvarila želja da se u poodmakloj starost vrati u Peć. Umro je u Beču, 28. oktobra 1706. godine, a sahranjen je u manastiru Krušedol.
Kurir.rs/ piše Momčilo Petrović Foto: Arhiva