Blagovesti, veliki hrišćanski praznik, ali i datum rođenja i upokojenja
znamenitog Vranjanca, teologa i filozofa, arhimandrita, sada već svetitelja,
Oca Justina Ćelijskog i Vranjskog.
Arhimandrit Justin Popović rođen je na Blagovesti presvete Bogorodice, 25.
marta po starom, odnosno 7. aprila po novom kalendaru 1894. godine u
Vranju, od oca Spiridona i majke Anastasije. Rođen na Blagovesti, na
krštenju je dobio ime Blagoje. Sve do njegovog dede Alekse, porodica
Popović bila je kroz najmanje sedam uzastopnih kolena sveštenička. U krilu
takve porodice mladi Blagoje je prošao školu domaćeg hrišćanskog
vaspitanja i pravoslavne pobožnosti. Sa 14 godina počeo je da izučava
Jevanđelje. Voleo je svetog Jovana Zlatoustog i molio mu se celog života.
Posle završena četiri razreda osnovne škole u Vranju, najpre je završio
devetorazrednu beogradsku bogosloviju Svetog Save, gde je za profesora
imao gorostasnog Nikolaja Velimirovića.
Dvadesetogodišnji Blagoje, po blagoslovu mitropolita izgnane Srbije
Dimitrija, monaški postrig primio je u pravoslavnoj crkvi u Skadru, i to na
dan Svetog Vasilija Velikog, na Novu 1916. godinu. Tada uzima monaško
ime Svetog Justina Mučenika i Filosofa.
Pohađao je bogoslovske studije u Petrogradu, a zatim u Oksfordu, da bi se
po završetku rata i studija u Engleskoj, vratio u Srbiju i postao nastavnik
Bogoslovije u Sremskim Кarlovcima. Odatle je ubrzo otišao na Atinski
univerzitet gde je uspešno doktorirao.
Кoliko su teološke misli Oca Justina bile napredne za ono vreme govori i
činjenica da je u jednom momentu sklonjen sa mesta urednika časopisa ''
Hrišćanski život ''. Reč je o mesečnom časopisu koji je pokrenut 1922.
godine na Кarlovačkoj Bogosloviji sa ciljem da širi hrišćansku kulturu i
crkveni život. Кao profesor Dogmatike na Bogoslovskom fakultetu u
Beogradu Otac Justin 1938. godine sa grupom srpskih mislilaca osniva
prvo Srpsko filosofsko društvo, jer je celog života bio filosof, uvek otvoren
za suštinske filozofske i bogoslovske probleme.
Tokom Drugog svetskog rata otac Justin delio je sudbinu srpskog naroda i
Srpske Crkve: živeo je po skrivenim srpskim manastirima prevodeći
patrističke i hagiografske spise i baveći se egzegezom Novoga zaveta.
Učestvovao je u pisanju Memoranduma Srpske Crkve o stradanju Srba u zloglasnoj NDH.
Po dolasku nove komunističke vlasti u Jugoslaviju, 1945.
godine, Justin je prognan sa Beogradskog Univerziteta, a zatim je i
uhapšen i zatvoren. Uhapšen je u manastiru Sukovo kod Pirota i sproveden
u beogradski zatvor. Iz zatvora su otac Justin i otac Vasilije spašeni
dolaskom, u to vreme iz izgnanstva, Patrijarha Srpskog Gavrila. Zamalo
streljan kao „narodni neprijatelj", prof. Justin Popović proteran je iz
Beograda, bez penzije, lišen ljudskih, verskih i građanskih prava. Menjao je
manastire u kojima je boravio (Кalenić, Ovčar, Sukovo, Ravanica), ali
nijedna obitelj nije smela duže da ga zadrži. Po promislu Božjem, međutim,
u jednom susretu u Beogradu u proleće 1948. godine, tadašnja igumanija
Svetoćelijska, mudra i odvažna mati Sara, pozvala je Oca Justina u ženski
manastir Ćelije kod Valjeva, gde će on živeti praktično u kućnom pritvoru
od 27. maja 1948. godine pa sve do smrti 1979.
Posledica tog i takvog progona dovela je do toga da ga čak i njegovi
Vranjanci progone i neprijateljski se ophode prema njemu i kad god bi
došao u svoj rodni grad. Iako se protivio rušenju kuće, tadašnja vlast ipak je
1964. godine srušila porodičnu kuću Justina Popovića. Iz revolta, očajan i
tužan zbog tog postupka, nikada više nije došao u Vranje. Ipak, pojedini
Vranjanci, čak i krišom posećivali su Avu u manastiru Ćelije, a on bi se uvek
interesovao za svoj rodni grad.
Načinjenu mu nepravdu Vranjanci će pokušati da isprave tek 15 godina
nakon njegove smrti. Na inicijativu Zorana Stošića Vranjskog, episkopa
Pahomija i intelektualaca iz Beograda, Novog Sada i Vranja 1994. godine u
gradskom parku u Vranju podignuta je spomen bista Ave Justina, a istog
dana je postavljen i kamen temeljac za obnovu porušene porodične kuće
ovog znamenitog Vranjanca. Danas je u ovoj kući smešten Svepravoslavni
centar ,,Prepodobni Justin Ćelijski i Vranjski''. Celokupan opus Oca Justina
obuhvata oko 40 tomova, a od toga je do sada objavljeno na srpskom oko
30, na grčkom 4. Sedam tomova objavljeno je na francuskom jeziku, a
jedan na engleskom.
U rukopisima i na trakama ostalo je posle njega još
oko 10 većih radova, od čega su skinute i štampane njegove besede.
Posebno dragocene su njegove besede u manastiru Ćelije, koje su
uglavnom sačuvane na audio snimcima i predstavljaju pravo blago za
srpski narod i pravoslavnu crkvu. Otac Justin Popović upokojio se u
Gospodu na dan svoga rođenja, na Blagovesti 1979. Ispraćen je
svenarodno od mnoštva srpskog sveštenstva i naroda, od većeg broja
pravoslavnih Grka, Rusa, Francuza, jer su ga mnogi, a naročito svetogorski
monasi još za života smatrali svetiteljem.
Do danas već ima veliki broj ikona sa njegovim svetim likom u Srbiji. Svetogorski monasi i drugi pravoslavci napisali su mu i tropar, kondak i druge delove službe. Njegov grob kraj manastirske crkve u Ćelijama postao je mesto pokloništva za mnoge pobožne duše, za pravoslavne širom Balkana, Evrope i Amerike.Blagodatna preporođajna čuda na njegovom grobu i po njegovim molitvama već su zabeležena, a 2010. godine Sveti arhijerejski sinod uveo ga je u kalendar Svetih srpske vascele pravoslavne Saborne crkve, posvetivši mu
14. jun, kada se slavi i Sveti Justin Mučenik i Filosof.
Kurir.rs/T.S.