"Vratićemo se, kroz godinu dana", ovako mi je juče u razgovoru rekao oficir jedne članice NATO sa iskustvom u misiji ISAF u Avganistanu kad se povelo pitanje kakva je sudbina države u kojoj rat traje bez prestanka 42 godine i izgleda da se Talibani i verovatno Al Kaida vraćaju na velika vrata i da će do kraja godine 90 posto zemlje staviti pod kontrolu.
Lepo je Karl Marks zapisao u delu "18 Brimer Luja Bonapartea" kada je zapisao sledeću rečenicu: " Hegel primećuje negde da se sve velike svetskoistorijske činjenice i ličnosti pojavljuju takoreći dva puta. On je zaboravio da doda: jedanput kao tragedija, drugi put kao farsa...". Ovaj put Sjedinjen Države su se upravo našle u ovoj situaciji od kada su 1. maja ove godine započeli povlačenje iz Avganistana.
U američkim medijima i na društvenim mrežama juče se pojavila informacija da Pentagon i Stejt department navodno rade na planovima evakuacije Avganistanaca sa kojima su sarađivali i koji su sada u velikoj opasnosti da im se talibani krvavo osvete kada američke i savezničke trupe konačno napuste zemlju.
"Znamo da postoji veliki broj Avganistanaca koji su podržavali Sjedinjene Države i koaliciju. I da su oni sada ugroženi, da je njihova bezbednost ugrožena", rekao je načelnik generalštaba, general Mark Majli.
"Znamo da imamo važan zadatak da im ostanemo verni i da uradimo sve što je moguće da im osiguramo bezbednost i, ako je neophodno, izvedemo iz zemlje, ako oni to žele", dodao je general.
Oko 18.000 prevodilaca čeka da dobije specijalnu imigrantsku vizu na osnovu koje će moći da dovedu porodice u SAD, saopštila je grupa veterana Ne ostavljamo nikoga (No One Left Behind).
Majli nije detaljnije objasnio kako će SAD pomoći prevodiocima koji napuste zemlju ali je priznao da im vreme ističe. Američke trupe trebalo bi da napuste Avganistan do septembra, ali je Njujork tajms ranije ove sedmice preneo da bi taj rok mogao da se pomeri na jul mesec.
Stejt department radi na tome da avganistanski predovioci i drugi koji su radili sa SAD napuste Avganistan, rekao je Majli.
"Planovi se brzo prave, ne samo za prevodioce već i za mnoge druge koji su radili sa Sjedinjenim Državama. Postoje kategorije prioriteta za ove ljude. Deo je program specijalne imigrantske vize, ali nije samo to. Stejt department radi na tom programu a mi ćemo ga podržati, kao i svaku drugu inicijativu koju naše vođe predlože", rekao je on.
Po svemu sudeći izgleda da ćemo ovaj puti gledai savremenu reprizu vijetnamske priče, samo što iz Kabula neće biti evakuacije helikopterima kao u Sajgonu 30. aprila 1975, već transportnim avionima iz Kabula...
Da ima sličnosti između Vijetnama i Avganistana u američkom slučaju ukazuju uodređena dešavanja na terenu. Kako koju provinciju napuste Amerikanci onda posle svega nedelju dana pada, jer snage lojalne Vašingtonu zapravo nemaju ni snagem ni ljudi da bi mogli zadržati Talibane koji nadiru, što je bio identičan slučaj sa južnovijetnamskom vojskom koja se uprkos brojnosti i oružju bukvalno preko noći raspala.
Vijetnamski slučaj
Finale priče o Vijetnamskom ratu započelo je ofanzivom na grad Ban Me Thout, koji je branila južnovijetnamska vojska. Vojska oko i u gradu je bukvalno pregažena. Grad je pao 11 marta, što je Severnovijetnamskim snagama otvorilo put prema još dva strateška važna grada Pleiku i Kontumu. Predsednik Theiu je održao je 14. marta sastanak sa vojnim komandantima, koji su ga upozorili da su sajgonske trupe previše razvučene i da treba snage pregrupisati i povući u rezervu. Umesto povlačenja usledila je opšta bežanija, kao sad u Avganistanu kako Amerikanci napuste koju bazu... Bio je to posljendja komanda, jer se sajgonski režim počeo bukvalno raspadati. Ustanici su već 18. marta zauzeli ključne gradove. Predsednik Theiu naredio je da nekoliko divizija sa svera užnog Vijetnama bude prebačeno u Sajgon radi odbrane grada. Umesto spasa predsednik Theiu je napravio fijasko. Odbrana na severu se bukvalno raspala i vojska severnog vijetnama bukvalno je pregazila armiju Južnog Vijetnama. Krajem marta 1975 ceo sever Južnog Vijetnama bio je u rukama severnovijetnamskih jednica koji su Južni Vijetnam presekli na pola, pa preostale trupe više nisu mogle da se povuku prema Sajgonu. U ruke Severnovijetnamaca pao je i grad Hue. U gradu Danang nastale su drmatične scene kada su uspaničeni ljudi i vojnici želeli da se ukrcaju u prepune transportne avione..
Kraj je bio blizu, a iz Severnog Vijetnama stizale su nove jedinice. U aprilu 1975. godine 60.000 vojnika Severnog Vijetnama ušlo je u Južni Vijetnam.. Značajnih borbi nije bilo. Sajgonska vojska se bukvalno raspadala, a gradovi i sela padali su u ruke vlade u Hanoju.. Predsednik Thieu je 21. aprila podneo ostavku.. Svi napori da se uspostave kontakti sa ustanicima i severnovijetnamskom vojskom su bili bezuspešni. U samom Sajgonu vladala je panika među pripadnicima sajgonskog režima i američkim kolabraconistima. Krenula je operacija povlačenja preostalih Amerikanaca iz Sajgona, članova ambasade, agenata CIA.. U istoriji najznačajniji dan bio je 28. april 1975. kada je američki radio Sajgon pustio pesmu Bing Crosby's "White Christmas".
Pesma je bila unapred dogovoreni signal da započne konačna evakuacija preostalog američkog vojnog i civilnog osoblja iz Južnog Vijetnama, odnosno iz Sajgona i zgrade američke ambasade. Vojska Severnog Vijetnama i borci FNO već su bili u predgrađu. Od 28 -30 aprila 1975. američki helikopteri su danonoćno izvlačili sve one kojima je dato zeleno svetlo iz Sajgona sa krova američke ambasade. Helikopteri su poletali i u trenutku dok su prvi tenkovi Hanoja bili u predgrađu Sajgona nadirući prema zgradi američke ambasade. Sa odlsakom poslednjeg helikoptera prema pučini završilo se i američko vojno priustvo u Vijetnamu. Oni vijetnamci koji nisu uspeli da se evakuišu morali su proći kroz proces prevaspitavanja, a oni koji su imali sreću da se spasu razmileli su se širom sveta. Najviše u Australiju i Sjedinjene Države. Predsednik Theiu ljut na Amerikance dobio je azil na Tajvanu, potpresednik Južnog Vijetnama Ky postao je prodavac viskija u Kaliforniji, a zloglasni šef policije Sajgona otvorio je piceriju u predgrađu Vašingtona. Sa odlaskom poslednjeg Amerikanaca, američka politika u Vijetnamu je doživela krah. U Vijetnamu je stradalo 1,3 miliona ljudi, ustaničke snage su imale 600.000 mrtvih, sajgonski režim 220.000, a u Vijetnamu stradalo je 56.146 Amerikanaca.. Vijetnamska drma je imala velike posledice na čitav region i izvala posledice i u okolnim zemljama kao što će sada biti u Avganistanu kad ga Talibani osvoje jer se već uveliko šuška da je posle Avganistana na redu Tadžikistan.
Avganistan posle povlačenja Sovjeta
Na vlasti u Avganistanu posle povlačenja sojvetskih trupa 1989 ostao je predsednik Nadžibulah koji je na vlast došao 1986. godine. Nadžibulahove snage su pružale otpor skoro dve godine pre nego što su Mudažhedini ušli u Kabul. Trostruki pojas odbrane oko grada sasuo se kao kula od karata. Trupe predsednika Nadžibulaha bukvalno ni metka nisu ispalile. Nadžibulahova vlast pala je 1992 a zamenili su je mudžahedinski komandnati Alijanse sedam koji su ubrzo počeli međusobni rat, a dve godine kasnije 1994. na scenu stupila je nova militantna jednica pod nazivom Talibani koju su za nekoliko godina počistili sve mudžahedinske komandante od kojih svega nekolicina uspela da se domogne severa zemlje gde su konsolidovali odbranu i ostali do američkog bombardovanja 2001. godine.
SAD iako su 2001. upozoravane došle u identičnu situaciju kao i sovjetska vojska od 1982-1989. godine, jer su kontrolisali svega par gradova i koridore dok je većina prostora ostala ne pokrivena i nesigurna.. Bez obzira na teorije mi ćemo se vratiti za godinu dana izgleda da su DAD dobile novu doduše mekšu reprizu evkuacije ali ne iz Sajgona i Južnog Vijetnama već iz Avganistana, koja kako stvari stoje završiće se sredinom jula a ne do početka septembra.
Kurir.rs/Andrej Mlakar