Cenu neuspešnih privatizacija najviše su platila vojvođanska brodogradilišta, jer su ovi nekadašnji aduti u izvozu, potpuno uništeni, i to najviše zahvaljujući pljačkaškim privatizacijama i opskurnim radnjama domaćih tajkuna za vreme Demokratske stranke.
Prema podacima Privredne komore Srbije, od nekadašnjih deset, u Srbiji sada radi pet brodogradilišta, od kojih je samo jedno u domaćem vlasništvu. U ovih pet brodogradilišta radi oko 800 radnika, koji se bave manje isplativim „sklapačkim“ delom posla, dok se opremanje broda, koje je najprofitabilnije, završava u inostranstvu.
Brodogradnja danas daleko je od nekadašnjih dometa od njenog “zlatnog doba”, kao i od podrške neophodnoj obnovi srpske rečne flote, ocenjuje Nenad Dragović iz Udruženja za metalsku i elektroindustriju u PKS.
DO 1998. GODINE IMALI SMO DESET VELIKIH BRODOGRADILIŠTA, U KOJIMA JE RADILO OKO 6.000 ZAPOSLENIH. SVELI SMO SE NA 5, 6 – NAVEO JE DRAGOVIĆ.
UNIVERZALA PLJAČKAŠKA ŠEMA ČERUPANJA BRODOGRADILIŠTA
Vovođanska brodogradilišta uništavana su po oprobanoj i razrađenoj pljačkaškoj šemi koja je funkcionisala u vreme DS: novi vlasnici brodogradilišta, kao po pravilu, uglavnom su bili tajkuni.
Oni bi kupovali ili lično ili, kako bi zametnuli trag, preko neke of-šor kompanije sa nekog od egzotičnih ostrva, a odmah posle kupovine počeli bi novostečenu firmu da zatrpavaju narudžbinama za izradu novih brodova. To je zaposlenima davalo nadu u svetliju budućnost, a za banke je to bio signal za davanje kredita, odnosno, da je dužnik u mogućnosti da pozajmljeni novac i vrati ga. Zato su i davani krediti u visini od više desetina miliona evra, bez ikakve provere boniteta navodnih naručilaca.
Otrežnjenje bi usledilo vrlo brzo, pošto su plasman i naplata obavljenog posla išli isključivo preko drugih firmi-ćerki istih tih tajkuna, dok su dugovi za repromaterijal i zarade zaposlenih, kao i kreditna zaduženja „ostajala” na samim brodogradilištima. Ovakva poslovna šema omogućavala je vlasnicima da napune svoje račune, zbog čega su se već nakon dve-tri godine gotovo sva brodogradilišta, finansijski potpuno isceđena, našla u stečaju ili bankrotu.
STEČAJ ZA STEČAJEM, KATASTROFALNA SITUACIJA
Zrenjaninsko brodogradilište u stečaju “Begej” poslednje je koje je prošle godine i zvanično prestalo da postoji, nakon što je okončan stečajni postupak koji je trajao skoro devet godina. Slična sudbina zadesila je i njihove komšije iz Perleza firmu “Bomeks šipjard”, koja je takođe bila u stečaju. U Srbiji se gradnjom brodova bave jedino brodogradilišta u Sremskoj Mitrovici i Kladovu, koja su u vlasništvu Holanđana. Ostala ili ne rade ili u stečaju životare od remonta brodova.
Tako nekada naše najsavremenije brodogradilište u Apatinu, koje je svojevremeno sa 800 radnika pravilo prekookeanske brodove za Norvežane, danas nema ni jednog radnika. Uz apatinsko, propala su i privatizovana brodogradilišta u Bezdanu i Bačkom Monoštoru. U stečaju i sa rasprodajom imovine završilo je i pančevačko brodogradilište “Petroremont”. Istu neslavnu sudbinu imalo je I brodogradilište “Novi Sad”, osnovano još 1950. Posle neuspele privatizacije 2010. izbrisano je iz registra Agencije za privredne registre.
Poslednja vlasnička struktura „Brodogradilišta Novi Sad” d.o.o. pokazuje da je društveni kapital imao 1,37 odsto vlasničkog udela, dok je ostatak bio u posedu preduzeća „Navy invest” d.o.o. iz Beograda (obrisano iz APR 2019. Godine). U njemu društveni kapital opet učestvuje, ali sa 6,62155 odsto, dok je ostatak u rukama “Rudnap grupe” a.d. iz Beograda, čiji je jedini akcionar „Altaria research” Ltd iza koga stoji biznismen Vojin Lazarević. On je, inače, bio vlasnik tri brodogradilišta. “Brodogradilište Novi Sad” u početku je iznajmljivao, a zatim kupio, pa ga doveo do stečaja.
U NOVOM SADU SE IZMEŠTA BRODOGRADILIŠTE SA DUNAVA, MARINA PLANIRANA JOŠ 1982.
Sada će to brodogradilište u Novom Sadu, koje već dve decenije zagađuje obalu i Dunav, biti izmešteno, kako je predviđeno u Nacrtu Generalnog urbanističkog plana Novog Sada do 2030. godine (GUP). Umesto dotrajalog industrijskog postrojenja, koje je zagađivalo ceo potez, predviđeno je da se gradi moderna marina i stambeno-poslovni kompleks, otvoren za sve, koji mora obezbediti dovoljno zelenila i rekreativnih sadržaja za sve Novosađane.
Sada se tamo ne može ući, zatvoreno je, kao i svako brodogradilište. A stambeno-poslovni kompleks biće otvoren za sve, jer je to jedini način da on živi, pogotovo u poslovnom delu – kaže direktor JP “Urbanizam” Dušan Miladinović.
Kako je navedeno u GUP, na mestu bivšeg brodogradilišta biće izgrađeni „kompleksi sa stambenim i poslovnim sadržajima, okruženi javnim prostorima, u okviru kojih će se nalaziti šetališta, ozelenjene površine i biciklističke staze, i koja će biti pristupačna svim građanima“.
Kada je reč o marini, ona je planirana studijom još 1982. godine i to je jedino mesto gde može da se izgradi.
Sa desne obale nam je Kamenički park, koji je zaštićen, Ribnjak koji je klizište, Petrovaradinska tvrđava. Posle mosta Žeželj ide izvorište vode. Sa leve strane imamo Štrand, Kej, dolazimo do kanala i onda opet do izvorišta vode. Jedino mesto gde može da se uradi međunarodna marina su Sremski Karlovci, a to je van Novog Sada. Brodogradilište neće ostati na svojoj lokaciji, jer više ne priliči tom delu grada – dodao je Miladinović.
PALALIĆ: BRODOGRADILIŠTE JE DANAS JEDAN OD SIMBOLA UNIŠTAVANJA GRADA SA JEDNE STRANE, A BOGAĆENJA TAJKUNSKIH POLITIČARA, SA DRUGE STRANE
Gojko Palalić, master inženjer zaštite životne sredine i saradnik Centra za društvenu stabilnost ističe da se Srpskoj Atini „ne smeju ponoviti marksisti – urbanisti, propala brodogradilišta i drugi simboli pljačkaških privatizacija“.
Potpuno uništeno brodogradilište u Novom Sadu jedan je od ,,rezultata“ vođenja politike pljačkaških privatizacija bivšeg režima koji je pre 2012. godine predvodio tadašnji gradonačelnik i bivši direktor Zavoda za izgradnju grada – Bora Novaković. Brodogradilište je 2010. godine nakon neuspele privatizacije u potpunosti izbrisano iz registra Agencije za privredne registre i danas predstavlja jedan od simbola uništavanja grada, siromašenja i povećanja stope nezaposlenosti sa jedne, a bogaćenja tajkunskih političara sa druge strane, koji su se tada vodili isključivo politikom sopstvenih interesa – ističe Palalić.
On podseća da je period vladavine bivšeg režima ostao obeležen kao vreme zatvaranja ne samo brodogradilišta, već i brojnih fabrika poput Jugoalata, Jugodenta, Hinsa, Albusa, Agrovojvodine.
Kada govorimo o uređenju priobalja Novog Sada posebno je vidljivo licemerje Novakovića, jer dok je obavljao funkciju direktora ZIG-a u periodu od 2008. godine do 2012. godine, upravo je on organizovao i izradu plana urbanističkog uređenja Ribarskog ostrva, Kineske četvrti i Kameničke ade. Taj plan je podrazumevao privođenje nameni, izgradnju i urbanizaciju ovog dela grada i upravo ovaj dokument govori o licemerju čoveka koji danas poziva na proteste i kome smeta urbanizacija Novog Sada. Danas kada imamo potpuno transparentno prezentovanje Nacrta Generalnog urbanističkog plana, koji predstavlja i plan razvoja Novog Sada u narednom periodu, sa druge strane možemo videti da pojedinci vođeni isključivo sopstvenim interesima pokušavaju da sakupe jeftine političke poene kako bi se zloupotrebom ove teme, vratili na vlast i zaustavili razvoj Srpske Atine – smatra Palalić.
UMESTO ZAPARLOŽENOG DELA, NOVOSAĐANI DOBIJAJU MODERNO PRIOBALJE
Inače, brodogradilište Novi Sad od 2017. godine u vlasništvu je firme “Galens Invest” od 2017. Godine. Prema podacima iz katastra, oni imaju pravo korišćenja parcele broj 7382, na kojoj se nalazilo brodogradilište. A kako je predviđeno GUP-om, jasno je da će Srpska Atina, poput Londona i Kopenhagena, uskoro imati uređeno priobalje. I gradonačelnik Novog Sada Miloš Vučević najavio je da će taj kraj Novog Sada, dobiti potpuno drugačiji izgled.
Da danas taj prostor -kao što je radio London, kao što je radio Roterdam, kao što je radio Njujork i mnogi drugi gradovi, iskoristimo u jednom potpuno novom smislu, da dobijemo novi stambeno-poslovni kompleks. Sigurni smo da Novosađani, ali ni mnogobrojni turisti, na najatraktivnijoj lokaciji u gradu ne žele da gledaju divlje deponije, propale fabrike i zemljište zaraslo u korov – rekao je Vučević.
POSLEDNJI SRPSKI BROD NAPRAVLJEN PRE SKORO 20 GODINA
Godine 2004. kompanija “Jugoslovensko rečno brodarstvo” izgradila je u Brodogradilištu “Beograd” samohodni brod “Deligrad”, isfinansiravši ga prodajom sopstvene imovine u Crnoj Gori. Dve decenije pre toga, a ni do danas za potrebe domaće flote nije sagrađen ni jedan brod. Zato se, sa druge strane, godišnje kod nas izgradi i izveze između 12 i 15 brodova.
U Brodogradilištu u Kladovu, u vlasništvu holandske kompanije, grade se novi brodovi za strane kupce, kao i remonti plovila. Holanđani su vlasnici i Brodogradilišta „Vahali šipbilding“ iz Sremske Mitrovice, koji se se bavi izgradnjom turističkih rečnih kruzera.