STARO SAJMIŠTE: Mesto masovne patnje i smrti u Drugom svetskom ratu postaje mesto sećanja na nevino stradale Jevreje, Srbe i Rome
Logor Sajmište bio je mesto velikih zločina u vreme Drugog svetskog rata. Da bi se sačuvalo sećanje na nevine žrtve - Jevreje, Srbe i Rome - država je odlučila da osnuje Memorijalni centar „Staro sajmište”.
Radovi kreću ove godine
Skupština Srbije je početkom 2020. usvojila Zakon o Memorijalnom centru „Staro sajmište”, kojim se osniva ustanova koja će biti posvećena kulturi sećanja na žrtve i istorijske događaje koji su se desili na prostoru današnjeg Starog sajmišta. Centar obavlja poslove prikupljanja, sređivanja, čuvanja, izlaganja, održavanja i korišćenja, istraživanja i prezentovanja muzejskih, arhivskih i filmskih dokumenata i predmeta. Takođe, Memorijalni centar biće mesto i za obrazovno-vaspitne, naučno-istraživačke i izdavačke poslove, kao i organizovanje manifestacija i akcija negovanja sećanja na žrtve i logora Zemun, ali i prolaznog logora Topovske šupe na beogradskom trgu Autokomanda.
Krajem prošle godine Vlada Srbije je za direktorku Memorijalnog centra „Staro sajmište” imenovala Krinku Vidaković Petrov.
Radovi na podizanju Memorijalnog centra „Staro sajmište” trebalo bi da počnu tokom ove godine. Time će mesto, koje je s godinama pretvoreno u umetničke atelje, privatne stanove, teretane ili restoran, postati prostor koji će negovati sećanje na sve nevine žrtve iz vremena Drugog svetskog rata.
Simbol Holokausta i masovnog stradanja Srba
Istoričar Milan Koljanin kaže za Kurir da je, među brojnim važnim mestima sećanja vezanim za Drugi svetski rat u Beogradu, Staro sajmište svakako jedno od najvažnijih.
- Prostor na levoj obali Save, obrastao zelenilom koje zaklanja trošne zgrade i barake u kojima žive brojne porodice, krije istoriju koja je nepoznata većini od desetina hiljada Beograđana koji svakodnevno prelaze Brankov most. Među brojnim važnim mestima sećanja vezanim za Drugi svetski rat u Beogradu, Staro sajmište je svakako jedno od najvažnijih. Predratni simbol napretka Beograda i Jugoslavije, mesto za poslovne susrete, opuštanje i zabavu, tokom nemačke okupacije Beograda postalo je mesto masovnog zatočenja i smrti. Uporedo sa surovim gušenjem ustanka u Srbiji u jesen 1941, zajedno sa više hiljada Srba, sistematski su ubijani i jevrejski, delom i romski muškarci. Njihove žene i deca su počevši od 8. decembra 1941. zatočeni u novoosnovanom Jevrejskom logoru Zemun na Beogradskom sajmištu. Do 10. maja 1942. jevrejske žene i deca, njih oko 6.320, ubijeni su na užasan način, u kamionu - gasnoj komori. Logor je tada promenio svoju namenu i naziv: postao je Prihvatni logor Zemun, koji je postojao do kraja jula 1944. Osnovna namena logora je bila da bude mesto privremenog interniranja protivnika okupacionog režima i muških stanovnika ustaničkih područja radi upućivanja u koncentracione i radne logore u nacističkoj Nemačkoj i u okupiranim zemljama. Velikom većinom to su bili Srbi, antifašisti i pripadnici ustaničkih pokreta, ali je bio i veći broj Jevreja, muslimana, Hrvata, zatim Grka, Albanaca i pripadnika drugih naroda. U logoru je zatočeno najmanje 32.000 osoba, od kojih je čak jedna trećina izgubila život od gladi, bolesti, mučenja ili neposredno po odvođenju iz logora u masovnim streljanjima ili vešanjima uz pruge - navodi Koljanin.
On ističe da je formiranje Memorijalnog centra „Staro sajmište” prvi, odlučujući korak ka trajnoj i adekvatnoj memorijalizaciji ovog mesta masovne patnje i smrti.
- Logor je i simbol Holokausta i simbol masovnog stradanja Srba i pripadnika drugih jugoslovenskih i balkanskih naroda, a ujedno je i važno mesto sećanja na Drugi svetski rat u evropskim razmerama - kaže on.
Boban Karović/Ivana Žigić