Gotovo da nema datuma na koji se nije dogodilo nešto značajno za svetsku istoriju, ali 9. oktobar je jedan od onih posebnih datuma.
Današnji dan ostaće upamćen po rođenu trojice velikana i jednoj tragediji. Naime, Mihajlo Pupin, Džon Lenon i Ivo Andrić, tri velikana koja su, svako na svoj način, zadužila svet, danas bi slavili rođendan, a za današnji dan vezuje se i jedna tragedija - godišnjica atentata na kralja Aleksandra I Karađorđevića.
Mihajlo Pupin
Na današnji dan 1854. godine u Idvoru rođen je naučnik Mihajlo Pupin - višestruko zaslužna ličnost, i kao inovator i kao veliki patriota koji je pomogao Srbiju u njenim najtežim danima.
Čuveni naučnik je rođen u tipičnoj banatskoj seljačkoj porodici u kojoj je bilo desetoro dece.
Nakon završene osnovne škole u Perlezu i pohađanja pančevačke realne gimnazije, 1872. je otišao iz rodnog Banata, na školovanje u Prag. Već nakon dve godine, 1874. odlazi u SAD, gde je godinama radio kao fizički radnik i pohađao večernju školu.
Godine 1879. položio je prijemni ispit na Kolumbija koledžu u Njujorku. Kao primeran student matematike i fizike uspelo mu je da bude oslobođen školarine, a izdržavao se radeći fizičke poslove i dajući časove.
Potom je školovanje nastavio u Kembridžu u Britaniji, a zatim u Berlinu - gde je doktorirao fizičku hemiju.
Nastavničku i naučnu karijeru obavljao je od 1889. do 1929. kao nastavnik fizičke matematike na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, a patentirao je više desetina pronalazaka. Za autobiografsko delo "Sa pašnjaka do naučenjaka" objavljeno 1923, dobio je Pulicerovu nagradu.
Mihajlo Pupin bio je član niza naučnih asocijacija širom sveta, poput Francuske akademije nauka, Srpske kraljevske akademije, bio je predsednik Njujorške akademije nauka. Bio je počasni doktor čak 18 univerziteta.
Bio je oženjen Amerikankom Sarom Katarinom Džekson iz Njujorka. Imao je sa njom ćerku Varvaru, udatu Smit. Umro je 12. marta 1935. u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlaun u Bronksu.
Džon Lenon
Džon Lenon, muzičar čija je muzika imala veliki uticaj na pop kulturu rođen je na današnji dan pre 75 godina u Liverpulu.
Bio je lider "čupavaca" iz Liverpula, "Bitlsa" - najpopularnije i najznačajnije grupe rok muzike koja je za deset godina (šezdesete godine 20. veka) postojanja porušila sve rekorde i postavila standarde popularne kulture koji ni do danas nisu prevaziđeni.
Kada su se Bitlsi raspali 1970. godine, Džon Lenon je nastavio da piše pesme i osnovao "Plastic Ono Band", sa kojim je nastupao. U to vreme je nastala pesma "Imagine", koja je postala simbol protivljenja ratu u Vijetnamu.
Lenon se sa Polom Makartnijem smatra jednim od najuticajnijih tekstopisaca 20. veka, a muzički časopis "Q" izabrao ga je 2004. godine za najveću rokenrol ikonu svih vremena.
"Bitlsi" su prodali više od milijardu ploča širom sveta. Pesma "Imagine" iz 1971. godine postala je nezvanična himna mirovnih aktivista širom sveta kao i zvanična pesma organizacije za zaštitu ljudskih prava Amnesti Internešenel.
Slavnog muzičara je 8. decembra 1980. u Njujorku ispred zgrade Dakota u kojoj je živeo sa Joko Ono, preko puta Central parka, ubio umno poremećeni 25-godišnji Mark Čepmen, ispalivši mu četiri metka u leđa. Lenon je tada imao 40 godina.
Ivo Andrić
Ivo Andrić je studirao književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu, gde je i doktorirao istoriju sa tezom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti.
U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran, a između dva svetska rata bio je ambasador Jugoslavije u Berlinu.
U mladosti je pisao meditativnu prozu i poeziju "Eks ponto", "Nemiri" i "Lirika".
Njegova najpoznatija dela su romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija" i "Omer-paša Latas" (nedovršen).
Andrić je napisao i niz sjajnih pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli" i brojne druge.
Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1961. godine.
Koristeći narodna predanja, legende, istorijsku faktografiju, ali i bogatstvo mašte i osećanja sveta, Andrić je svojim delima podigao monumentalnu književnu građevinu.
Kralj Aleksandar I Karađorđević
Jugoslovenski kralj Aleksandar Prvi Karađorđević ubijen je na današnji dan 1934. godine u atentatu u Marseju prilikom državne posete Francuskoj.
Ime atentatora je poznato - bio je to Vladimir Georgijev Kerin, zvani Vlado Černozemski, ali je ostalo nerasvetljeno ko je zaista stajao iza atentata na kralja Aleksandra, koji je bio stub jedinstvene države Južnih Slovena.
Kralj Aleksandar ubijen je zajedno sa francuskim ministrom inostranih poslova Lujom Bartuom koji ga je dočekao u Marseju i vozio se sa njime u automobilu.
Aleksandar Prvi Karađođević sahranjen je 18. oktobra na Oplencu u zadužbini svog oca Petra Prvog Karađorđevića.
Kada je reč o tome ko je stajao iza atentata, mnogi istoričari smatraju da su to bile tajne službe zemalja koje su težile reviziji Versajskog poretka - Italija, Nemačka, Mađarska, dok su izvršioci bili članovi ustaške organizacije, koju je predvodio Ante Pavelić i članovi probugarske struje.
(Kurir.rs/ Blic)
Bonus video: