Hram Svetog Dimitrija u Sremskoj Mitrovici: JEDINSTVENI SPOJ barokne i neovizantijske tradicije
Saborni hram Svetog Dimitrija u Sremskoj Mitrovici piše istoriju građanskog perioda ovog grada. Da bi se izgradio, Srpska pravoslavna crkvena opština je morala da otkupi nekoliko kuća na mestu gde se nalazi, a vlasti Austro-ugarske monarnije su dozvolile gradnju ovog hrama, samo ukoliko se sruši stari hram na obali Save. Nije bilo dozvoljeno da se posveti svecu zaštitniku grada Svetom Dimitriju, već da bude zamena za postojeći hram i da se nazove po Svetom Stefanu. Kasnije je ceo trg ispred hrama poneo to ime, a tako se zove i danas. Ovaj hram su gradili i ukrašavali značajni umetnici 18. i 19. veka, a proglašena je za nepokretno kulturno dobro, kao spomenik kulture od velikog značaja. O istoriji ovog hrama za Sremska Mitrovica živi govori Tatjana Jesretić, istoričarka umetnosti Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Sremskoj Mitrovici.
“Gradnja Saborne crkve je završena 1794. godine. Nedugo posle izgradnje hrama, pristupilo se traženju sredstava da se podigne novi ikonostas, koji je uradio Marko Vujatović, tada glasoviti duborezac Karlovačke mitropolije, dok je ikone oslikao Arsenije Teodorović sa svojim saradnicima, za tada nezamislivih 12.000 forinti. Ikonostas održava tendencije, koje se javljaju s kraja 18. i početka 19. veka, barokno-klasicističke koncepcije. Na ikonstasu se posebno ističe ikona pogubljenja Svetog Irineja, prvog episkopa sirmijumskog, koji je pogubljen 304. godine na Artemidinom mostu”, kaže Tatjana Jesretić i dodaje da je hram doživeo potpuno rekonstrukciju krajem 19. veka, nakon manjeg požara kojim je zahvaćen.
“Velika rekonstrukcija ovog hrama nastupila je 1891. godine. Tada paroh Stefan Anđelić, rođeni brat patrijarha Germana Anđelića angažuje zagrebačkog arhitektu Hermana Bolea. Oni su se trudili da jednu tradiciju 19. veka saobraze neovizantijskoj tradiciji. To možemo da vidimo u raskošnim polijelejima, odnosno lusterima, u ogradi od kovanog gvožđa, zamenjen je pod, urađeni su novi stolovi i kompletno novi crkveni mobilijar. Čak je za potrebe bolje zvučnosti uklonjeno j nekih četrnaest malih ikona koje su zatvarali prostoru lunete ikonostasa, i nažalost ne zna se gde se one danas čuvaju. Sve obnove nakon toga su u stvari samo poštovale zatečeno stanje s kraja 19. veka i na neki način se taj izgled sačuvao do današnjih dana”, dodaje Tatjana za Sremska Mitrovica živi.