DOČEK NOVE GODINE U BEOGRADU KROZ ISTORIJU: Sinonim za najluđu noć
Beograd, grad koji danas poznajemo po veličanstvenim novogodišnjim proslavama koje okupljaju stotine hiljada Beograđana i posetilaca iz celog sveta, nekada je imao sasvim drugačije novogodišnje tradicije. Iako je, uz nadaleko čuven noćni život, postao jedno od najprepozatljivijih obeležja srpske prestonice, zanimljivo je da običaj čekanja Nove godine nema duboke korene u našoj istoriji i tradiciji i da se njegovi začeci vezuju tek za 19. vek.
Kroz istoriju, doček Nove godine u Beogradu prešao je put od autentičnih tradicionalnih običaja, preko raskošnih balova do savremenih zabava, pokazujući kako se tradicija prilagođava duhu vremena, ali i kako duh jednog grada može oblikovati i očuvati svoju jedinstvenost kroz različite epohe.
A kako se to nekada slavila Nova godina u Beogradu?
Mali Božić
U prošlosti srpskog naroda, Nova godina se nije slavila kao praznik. Početak novog doba označavao je Božić, a u našim selima i varošima, umesto novogodišnjih, postojao je običaj "teranja Božića". Na Mali Božić, prvog januar po starom, julijanskom kalendaru, mladići su jahali konje kroz selo, verujući da će konjski topot oterati staru godinu i sve nedaće koje je donela.
Promena počinju u vreme kneževine Srbije i doba vladavine kneza Miloša, kada su se u dvoru počeli održavati formalni prijemi povodom Malog Božića, a sam knez počeo da upućuje čestitke drugim svetskim vladarima. Ubrzo, i građani Beograda počinju da prihvataju ovaj novi običaj i počinju da čestitaju jedni drugima ’novo leto’.
Proslave dobijaju na glamuru za vreme kneza Mihaila, koji je, pod uticajem evropskih dvorova, uveo duh balskih sala u Beograd. Elita je pod svetlom sveća i uz zvuke valcera i narodnih kola svečano ulazila u novu deceniju.
Era kralja Milana i kraljice Natalije donela je procvat balova, koji su predstavljali vrhunac društvenog života Beograda. Za njih se sa velikom pažnjom birala odeća i program, a vrhunac večeri bio je ples uz kompoziciju napisanu specijalno za tu priliku.
Između tradicije i novih vetrova - Novogodišnja noć u Beogradu krajem 19. veka
Najstariju informaciju o dočeku Nove godine u Beogradu, i to doćeku daleke Nove 1850. godine, zabeležio je list "Videlo" opisujući kako je većina Beograđana novu godinu dočekala u toplini doma, dok je ulicama grada odzvanjala muzika orkestara, a brojni sugrađani noć proveli u kafanama, uživajući u piću, jelu, muzici i kartanju, što je bio tipičan izraz beogradskog duha tog vremena.
Na ivici dva stoleća, sa dolaskom novih evropskih običaja, Beograd je počeo da u svojim kafanama organizuje sve sofisticiranije zabave. U kafani "Kod pozorišta", šumadijski glumac Mijailo Bakić, uz srpsku koncert-pevačicu M. Petkovićevu i muzičku pratnju, priređivao je nezaboravne predstave. U kafani "Crna mačka" na Vračaru, vlasnici su, u pozivu sugrađanima da prisustvuju dočeku Nove godine, obećavali igranku i dobar provod.
Zabeleženi su i neki, za to vreme, avangardni običaji. Tako je, na primer, organizovana simbolična sahrana stare godine, gde bi posmrtna povorka, maskirana i noseći beli sanduk, nekoliko minuta pre ponoći ušla u salu i tako simbolično označila kraj godine. Usledila bi ceremonija kojom se "rađa" Nova godina, predstavljena kroz devojčicu okićenu cvećem i srećnog odžačara, koji su donosili nadu i radost.
Vrhunac večeri bio bi komičan lov na prase pušteno među goste, sa verovanjem da će onaj ko ga uhvati imati sreće tokom cele naredne godine. Ova jurnjava, praćena smehom, cikom, "šrpic-krofnama" sa dukatom i čestitanjem Nove godine, transformisala je beogradsku novogodišnju noć u spektakl pun radosti i zajedništva.
XX vek - Od kafana do banket sala
Ulaskom u dvadeseti vek, Beograd je počeo da odiše sve više evropskim duhom. Razvoj grada doveo je do otvaranja prvih luksuznih hotela koji su, pored tradicionalnih kafana u prizemlju, imali i elegantne sale za bankete. Ove sale su se za Novu godinu koristile za raskošne proslave koje su bile pažljivo osmišljene da zadovolje rastuće apetite beogradskog društva.
Iako su masovnije proslave Nove godine postale uobičajene tek nakon Drugog svetskog rata, Beograđani su uživali u prazničnom raspoloženju, zagrevajući se vinom i rakijom u kafanama i sve brojnijim hotelima.
Na tim proslavama, uz bogatu ponudu jela i pića, često su se mogle čuti i zabavne melodije muzičkih sastava, a neki ugostitelji su za dodatnu zabavu angažovali i glumačke trupe. Nezaobilazna je bila i novogodišnja lutrija, na kojoj su se, osim novca i raznih sitnica, mogli osvojiti prase, jagnje ili novogodišnja ćurka.
Nova godina u novom kalendaru
Prolazak tadašnje Kraljevine SHS sa julijanskog na gregorijanski kalendar, 1. januara 1919, nije samo simbolizovao promenu datuma, već i dublju kulturnu integraciju sa zapadnom Evropom. Iako je Srpska pravoslavna crkva zadržala julijanski kalendar, ovaj potez otvorio je vrata za nove oblike proslava i običaja u srpskom društvu.
Između dva svetska rata, dok je većina stanovništva još uvek slavila Srpsku novu godinu po starom kalendaru, u gradskim sredinama počeo je da se oseća snažan evropski uticaj. Tako je Nova godina u Beogradu postalo mesto gde se susreću tradicija i modernizacija. Prestonički restorani, koji su već bili poznati po svojoj inovativnosti, počinju da organizuju sve modernije dočeke, uz muziku, ples i zabavu koja je odražavala novi evropski duh.
Novogodišnja noć u Beogradu proslavljala se i u bioskopima koji su kombinovali filmske predstave sa živim nastupima plesnih orkestara i kabarea.
Za imućnije slojeve društva, ovo je bilo vreme balova i maskembala koji su se održavali ne samo u privatnim rezidencijama već i u, sve popularnijim, balskim dvoranama. Ove zabave su predstavljale vrhunac društvenog života u Beogradu, reflektujući raskoš i glamur koji su se širili evropskim prestonicama.
Nova godina u Beogradu nakon Drugog svetskog rata
Odlukom da se Nova godina proglasi državnim praznikom, 1955. godine, počela je nova era javnih i masovnijih proslava, koje su u prvim posleratnim godinama ponajviše organizovane u kućama, domovima JNA i kulture i fabričkima halama. Kako su se zemlja i narod sve više oporavljali od posledica rata, tako su se i u Beogradu novogodišnje proslave sve više selile iz privatnih domova u javne prostore poput hotela, restorana i kafana.
Počele su da nastaju i neke nove tradicije i običaji. Doček Nove godine u kučnoj atmosferi najpre je bio obogaćen raznovrsnim muzičkim repertoarom sa radija. Dolaskom televizije u domove, Novogodišnji program Radio Televizije Beograd, sastavljen od muzičkih nastupa, skečeva poznatih komičara i raznolikih zabavnih sadržaja, postao je centralni deo večeri za mnoge porodice.
Nova godina u Beogradu nije se više mogla zamisliti bez okićene jelke, prskalica, novogodišnjih paketića i čestitki, ruske salate, pečenog praseta i šampanjca “Milion". Dolazak Nove godine počeo se pozdravljati vatrometom i izlaskom Beograđana na ulice.
Kako doček izgleda danas
Nudeći širok spektar dešavanja i bogat zabavni i kulturno-umetnički sadržaj, fantastičnu atmosferu, svetski poznat provod i toplo gostoprimstvo, Beograd je danas jedna od najatraktivnijih evropskih destinacija za doček Nove godine.
Spektakularne proslave - od luksuznih hotela i restorana, preko popularnih splavova, klubova, kafana i barova, do dočeka na trgovima - učinile su da Nova godina u Beogradu postane sinonim je za najluđu noć koja se ne propušta.
(promo)
Bonus video: