PROF. DR TATJANA MILIVOJEVIĆ: Ejdžizam, nevidljivi oblik diskriminacije
Predrasude na osnovu godina često pogađaju stariju populaciju, a posledice toga odražavaju se na mentalno i fizičko zdravlje
Prema nekim istraživanjima, ejdžizam jeste, ili preti da bude, najrasprostranjeniji oblik diskriminacije u ovom veku. Možda se baš zbog toga ne prepoznaje kao problem, već se prihvata kao nešto prirodno i podrazumevajuće, kaže za Kurir prof. dr Tatjana Milivojević sa Visoke škole socijalnog rada.
Diskriminacija na osnovu godina starosti, nažalost, nije retka. Koje su posledice po mentalno zdravlje starijih ljudi ukoliko su joj izloženi?
- Ejdžizam može da deluje nelogično, jer dok su drugi oblici diskriminacije, kao što su rasizam, seksizam, homofobija, ksenofobija i slično, usmereni protiv drugih i drugačijih od nas, starenje je naša biološka sudbina (ako imamo sreću da starimo, što znači da što duže živimo). Međutim, ako znamo da je u korenu predrasuda strah, upravo to može biti uzrok neprijateljskog stava prema starijim ljudima. Opasnost od svih predrasuda, te i onih o starosti, jeste u tome što ih pogođena osoba ugrađuje u svoju sliku o sebi. Stariji ljudi počinju i sami da veruju da su beskorisni, bezvredni, suvišni, na teretu bližnjima i društvu. Neretko počinju da se stide sebe i svoje starosti. To izaziva veliku patnju, vodi depresiji, anksioznosti, samoizolaciji i usamljenosti. Povećani stres, bespomoćnost i frustracija utiču na njihove kognitivne sposobnosti, pamćenje, koncentraciju i rešavanje problema, što onda samo potvrđuje predrasude okoline. Sposobnost suočavanja s bolešću i patnjom tesno je povezana sa usvajanjem ejdžističkih predrasuda prema samom sebi.
Kako se stariji ljudi mogu nositi sa usamljenošću, a koje su preventivne mere za očuvanje njihovog mentalnog zdravlja?
- Za razliku od samoće, koja može biti izabrana, usamljenost se trpi i izaziva sveprožimajuću patnju. Sa starenjem populacije sve više starijih ljudi, naročito u domaćinstvima u opustelim selima, pati od usamljenosti. Kad nestanu bliski ljudi i mreža podrške, samoća se nametne, pretoči se u usamljenost i tada se postepeno tope unutrašnje snage i volja za životom.
Dokazano je da usamljenost ima pogubne biološke i neurološke posledice, te je, prema nekim autorima, treba tretirati kao bolest. Osoba koja pati od usamljenosti oseća difuznu, opštu nelagodu, neobjašnjive bolove, hronični umor (koji pripisuje samo „krštenici“), nije više motivisana da vodi računa o svojoj ishrani („zašto da kuvam samo za sebe?“, „zašto da jedem sam/a?“), loše i isprekidano spava. Osobe koje pate od usamljenosti brže i intenzivnije doživljavaju negativne emocije, neprijatne reči ili događaje, što povećava njihovu anksioznost i rizik od depresije. Usamljenost vodi slabljenju imunološkog sistema, tj. otpornosti na infekcije. Utiče na rast krvnog pritiska i druga kardiovaskularna oboljenja i povezuje se sa dvostruko većom stopom smrtnosti.
Da li usamljenost može da se prevenira?
- Da nije sve tako crno i tužno, važno je reći da su istraživanja pokazala da, uprkos tome što broj različitih vrsta gubitaka u starosti raste, stariji ljudi poseduju veću sposobnost adaptacije od mladih, jer su izgradili pozitivne strategije regulisanja emocija i prevladavanja stresa i gubitaka. Što se tiče preveniranja usamljenosti, Platon je govorio da se u mladosti treba pripremati za starost. To znači da dobro starenje umnogome zavisi od intelektualnog, emocionalnog, socijalnog i duhovnog „kapitala“ koji se gradio tokom celog života. Tada čovek i u starosti ostaje radoznao, otvorenog uma i srca, druželjubiv i poletan, čak i kad ima zdravstvene tegobe.
Kurir.rs/ Jelena Vukić