Sjedinjene Države su 1. februara 2023. godine najavile da će Kijevu u okviru vojnog paketa pomoći poslati i vođene, odnosno planirajuće avio bombe GLDSB dometa 150 km koje bi trebale da promene tok rata u Ukrajini. Od toga nije bilo ništa, u međuvremenu u ranu jesen Kijev je dobio taktičke balističke rakete ATACMS, za samohodne višecevne raketne lansere M-270 MLRS i H-142 HIMARS.
San Kijeva da dobije ove planirajuće avio bombe postao je realnost i ta zasluga da su ove avionske bombe na putu prema Ukrajini kao strateško oružje za udar na rusku vojsku saopštila je pomoćnica državnog sekretara SAD Viktorija Nuland.
Šta su vođene ili planirajuće avionske bombe GLDSB?
Neki ih nazivaju i krstarećim raketama, neki planirajućim avionskim bombama velikog dometa koje su razvili zajednički američka kompanija Boing i švedska SAAB.
GBU-39/B Small Diameter Bomb Increment I (SDB I) je zvanični naziv za ovu avionsku bombu nastala je ukrštanjem Boingovog krstarećeg projektila Small Diameter Bomb (SDB) koja je spojena sa raketnim pogonom, odnosono buster sa rakete M-26 koju koriste samohodni višecevni lanseri raketa MLRS M-270. Zamisao je bila dobiti projektil koji bi se lansirao sa aviona i koji bi imao veliki domet.
Ideja za razvoj inače je nađena bila Weapons of Minimum Destruction (WMD) ili Low-Collateral Damage (LCD) koji su razvijani bili posle operacije Pustinjska oluja 1991. godine. Cilj je bio da se dobije mogućnost da se meta pogodi jednim pogotkom bez mnogo nepotrebnog rasipanja i dejstvovnja po okolini. Misli se pre svega na sprečavanje nastanka nepotrebnih civilnih žrtava u trenucima kada je meta potencijalnog napada okružena civilima.
Ideja je nađena na kraju 1990-tih kada su USAF uvele vođenu avio bombu oint Direct Attack Munition (JDAM) koja je prvi put upotrebljena bila u NATO agresiji na SRJ mart-jun 1999. Ideja se razvija i posle agresije na Avgansitan 2001 i Irak 2003 godine, kada je i stvorena zamisao da se na vođenu bombu doda raketni motor sa kojim bi mogla da pogodi cilj na velikoj udaljenosti van vizuelnog dometa aviona-nosača od cilja i tako spreče nepotrebni gubici u pilotima ili borbenim avionima.
Ispostavilo se da ovakav tip avionskih bombi ima veliku težinu 227 kg, pa čak do 907 kg što je stvaralo velika razaranja po sam cilj, ali i okolinu.
Program je početkom 2000-tih dobio zvanični naziv Component Advanced Development for the Small Diameter Bomb sa kojim bi trebali biti opremljeni borbeni avioni 5. generacije F-22 Raptor i F-35. Ono što su planeri bili zamislili jeste da se dobije oružje malih dimenzija, koje bi moglo da stane u nosače u samom trupu sa čime ne bi bile ugrožene stelt karakteristike ovih letelica.
U oktobru 2001 kompanija Boeing postaje zvanični proizvođač Small Diameter Bomb Increment I a u ovom poslu pridružuje se i niz drugih kompanija: Rockwell Collins (GPS i Harrisov Selective-Availability Anti-Spoofing Module (SAASM) prijemnik otopran na ometanje; kompanija Honeywell sistem leta projektila otpornog na ometanje, kompanija KDI Precision Products razvoj novog tipa upaljača za projektil koji se elektornski može programirati u zavisnosti od vrste cilja da deluje kao: kontaktni, blizinski ili upaljač sa odloženim delovanjem, kompanija HR Textron razvila je repnu sekciju; kompanija MBDA krilnu sekciju na projektilu i TAM Garland kompanija koja je napravila različite vrste bojevih glava težine od 13 pa do 93 kilograma.
Kao nosač i lanser ovog projektila iskorišten je Boeingov BRU-61/A koji ima pneumatski sistem odbacivanja.
Spajanjem sa Small Diameter Bomb Increment I (SDB I) dobijen je jeftin, ali moćan projektil koji može biti lansiran ne samo iz aviona, nego i iz raketnih lansera, ratnih brodova ali i improvizovanih raketnih lansera, jednom rečju univerzalna platforma. Ispostavilo se da ovaj projektil može da se kači i na taktičke i strateške bespilotne letelice, a pravi primer je američki MQ-9 Repair.
Visoki stepen preciznosti dobijen je zahvaljujući Accuracy Support Infrastructure (ASI) koji je razvila kompanija SRI International. ASI je zapravo zemaljska stanica koja sa udaljenosti čak od 2.400 km ispravlja korekciju GPS lokacije mete i poboljšava preciznost promene delovanja porjektila koji koriste GPS navigaciju prilikom napada.
Prvi porojektili borbene su upotrebljeni u Iraku 2006 i Avganistanu 2007 godine i od 37 lansiranja čak 35 je pogodilo iz prve svoj cilj. Borbena lansiranja su vršena da visine aviona od 10.000 m a meta je gađana na rastojanju do 88 km.
Dimenzije projektila
GBU-39/B Small Diameter Bomb Increment je dužine 1,8 m, prečnik je 19 cm kad su krila sklopljena. Masa bojeve glave je 93 kg, a ukupna masa projektila sa raketnim motorom 130 kg.
Pre lansiranja u projektil se unose tačni podaci o cilju kao i poziciji samog lansera. Podaci o napadu na stacionarne ciljeve komandam mesta, bunkeri, položaji oklopnih jednica, baze unose se pre poletanja borbenog aviona. U slučaju promene ili korekcije podaci o cilju i proziciji projektila pre lansiranja se unose na osonovu podataka dobijenih od letelice pratioca lansera.
Sam projektil nema veliku brzinu neki prosek vreme leta na cilj koji se nalazi 70 km od mesta lansiranja potrebno je 8 minuta leta, što daje snagama neprijatelja ako su u pitanju mobilni ciljevi da promene vatreni položaj, zato se ova vrsta odužja isključivo koristi za iznenadne napade na nepokretne ciljeve čija je pozciija unapred poznata avio baze, skladišta, infrsturkturni objetki elektrane, mostovi, bunkeri. Bojeva glava od 93 kg može da probije skoro 1 m armiranog betona.
Prema nekim procenama SAD ima u svom naoružanju više od 30.000 ovih projektila, ali u operativnoj u potrebi se nalazi i u RV: Italije, Japana, Južne Koreje i Holandije, a od sada i Ukrajine.
Bonus video: