Jedan od najblistavijih umova domaće književnosti Mehmed Meša Selimović rođen je na današnji dan 1910. godine u Tuzli. Potiče iz istaknute muslimanske porodice, a u rodnom gradu je završio osnovnu i srednju školu.
Njegov otac, Alija Selimović, izjašnjavao se kao Srbin muslimanske vere, nije bio strogo religiozan, samo bi poštovao najveće muslimanske praznike. Izrazito krut, sinu nije pružio toplinu i razumevanje koje mu je bilo potrebno, piše u Mešinim memoarima.
Rat
Selimović je imao težak život, prepun ličnih tragedija i nesreća. Otac mu je rano umro, a Meša je Drugi svetski rat dočekao, kako je sam pisao, "izgubljen i deprimiran stvorenim stanjem u Jugoslaviji i svetu". Zbog saradnje sa NOP-om, Mešu, njegovu sestru i srednjeg brata 1942. godine uhapsile su ustaše.
- Sve troje smo vezani u lance (bili smo vezani 42 dana) i stavljeni u samice policijskog zatvora - pisao je.
Nakon četiri meseca pušten je iz zatvora zbog nedostatka dokaza. Otišao je u šumu, na Majevicu, u partizansku brigadu i postao član Komunističke partije Jugoslavije. Tada su mu streljali brata Ševkiju, a on je ovaj tragičan događaj iskoristio kao inspiraciju da napiše svoj čuveni roman "Derviš i smrt".
Ševkija je streljan jer je iz magacina Glavne uprave narodnih dobara uzeo nekoliko komada nameštaja (krevet, ormar, stolicu i još neke sitnice), kojim je hteo da opremi svoju opljačkanu kuću kako bi se u nju iz logora vratila njegova supruga Desanka.
Treći brat u porodici Selimović, Teufik, bio je na visokom položaju u Ozni. On je neposredno pre smrti bratu ostavio kratku poruku preko vozača.
- Pozdravi Mešu, i reci mu da sam nevin.
- Te dramatične noći kad je voljeni brat, strijeljan izdisao negde u okolini Tuzle, u proskozorje jednog jutra na samom kraju rata, sam na svetu, ponižen bez ikakve krivice, nisam mogao da mu vratim makar deo ukazane ljubavi ni da mu pomognem u tom najstrašnijem času njegova života, da mu dodirnem ruku, da mu lakšam samoću pred nepovratan put u nepoznato, nisam ni znao šta se s njim dešava. Taj moj ubijeni brat je moja najveća tuga, i oni koji su ga ubili kao da su dugo smišljali kako će mi naneti najveću bol - opisao je svoju patnju veliki pisac.
Studije
Studirao je srpsko-hrvatski jezik i književnost na Filološkom fakultetu Beogradskog univerziteta. Za vreme studija je dobio nadimak Meša, kojim je nakon nekog vremena počeo da se potpisuje. Nakon studija vratio se u Tuzlu da predaje u tamošnjoj gimnaziji, koja danas nosi njegovo ime, piše 24sedam.
Nakon rata živeo je u Beogradu, Sarajevu (radio je kao profesor u Srednjoj pedagoškoj školi i na Filološkom fakultetu)... Bio je i umetnički direktor filmske kompanije Bosna film, rukovodilac dramskog dela Sarajevskog narodnog pozorišta i glavni urednik izdavačke kuće Svjetlost. Nakon sukova s nekoliko političara i lokalnih intelektualaca, Selimović se 1971. godine seli u Beograd, gde ostaje do svoje smrti 1982. godine.
SANU
Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti, kao i Akademije nauka i umetnosti Bosne i Hercegovine. U svom pismu Srpskoj akademiji nauka i umetnosti iz 1976. godine, Selimović navodi da uprkos svojim muslimanskim korenima, sebe smatra Srbinom i srpskim piscem.
- Potičem iz muslimanske porodice iz Bosne, a po nacionalnoj pripadnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim književnim centrom, a ne posebnom književnošću srpskohrvatskog jezika. Jednako poštujem svoje porijeklo i svoje opredjeljenje, jer sam vezan za sve ono što je odredilo moju ličnost i moj rad. Svaki pokušaj da se to razdvaja, u bilo kakve svrhe, smatrao bih zloupotrebom svog osnovnog prava zagarantovanog Ustavom.
Pripadam, dakle, naciji i književnosti Vuka, Matavulja, Stevana Sremca, Borisava Stankovića, Petra Kočića, Ive Andrića, a svoje srodstvo sa njima nemam potrebe da dokazujem. Nije, zato, slučajno što ovo pismo upućujem Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti, sa izričitim zahtjevom da se ono smatra punovažnim autobiografskim podatkom - stoji u pismu.
Pisanje
Svoja dela počeo je da prilično kasno, a najbolje romane napisao je šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka. Prvu knjigu "Prva četa" objavio je sa 40 godina. A sledeće delo "Tišine" objavio je 11 godina kasnije. Ubrzo potom, objavljeni su i romani "Tuđa zemlja" i "Magla i mjesečina", za koje Selimović nije dobio naročito međunarodno priznanje.
Veliku pažnju privukao je roman "Derviš i smrt", objavljen 1966. godine,koji je ubrzo postao pravo remek-delo. Kako smo već pomenuli, inspiracija za roman bila je nepravda koju je doživeo njegov brat, koji je streljan za vreme rata. U njemu prikazao jedva čujnu pobunu protiv društva i atak na sebe zbog ćutanja. Roman "Tvrđava" objavio je 1970. godine, koji je u drugačijem tonu, odiše verom u ljubav. ova dva dela prevedena su na engleski jezik.
Brak
Bio je oženjen Desom,sa kojom je imao ćerku Slobodanku. Desa je bila lepa žena, po zanimanju profesorka fizičkog u gimnaziji u Tuzli. Vodila je poreklo iz poznate srpske porodice.
Ipak, Selimović je napustio suprugu i malo dete zbog žene u koju se zaljubio. Tada ga Desa prijavljuje za vanbračnu vezu i neveru. Žena u koju se zaljubio zvala se Daroslava Božić, supruga nestalog zarobljenika isključenog iz partije i ćerka divizijskog generala vojske Kraljevine Jugoslavije.
Razveo se od Dese i oženio Daroslavu, koju je neizmerno voleo i sa kojom je dobio dve ćerke Jesenku i Mašu koje žive u Beogradu. Dargoslava je umrla 1999. godine za vreme bombardovanja.
Smrt
Meša Selimović je preminuo 11. jula 1982. godine, nešto posle 22 sata, u 72. godini života. Nepokretan i nem, na televiziji je gledao prenos finalne fudbalske utakmice Svetskog prvenstva sa stadiona Santiago Bernabeu u Madridu, između Italije i Nemačke, kada mu je iznenada pozlilo. Iako je lekar brzo došao, mogao je samo da konstatuje smrt velikana, pisali su tada mediji.
Vest o njegovoj smrti bezo se proširila Evropom. Sahranjen je 14. jula u Aleji zaslužnih građana Beograda na Novom groblju, pored Skendera Kulenovića i Miloša Crnjanskog.
- Moj život je prilično ravan, zanimljiv i značajan samo za mene, i sva moja sećanja su samo moja, društveno prilično nevažna: nikada nisam bio u položaju koji bi mogao znatnije i šire da utiče na istoriju, uvek sam bio jedan od mnogih učesnika u istorijskim zbivanjima - pisao je skromno u "Sjećanjima".
(Kurir.rs)
Bonus video: