U monumentalnoj građevini na Vračaru su sažeti duhovnost, istorija i državnost naše zemlje, a proces gradnje Hrama tokom 20. veka remetila su burna dešavanja na teritoriji Srbije u tom periodu.
Na Svetosavskom platou gde je Hram izgrađen, veruje se da su spaljene mošti Svetog Save 1595. godine, a tri veka kasnije, 1895. godine, stotinu najuglednijih građana tadašnjeg Beograda osniva Društvo za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru.
Prvi konkurs za izradu projekta Hrama raspisan 1905. godine bio je neuspešan, a ratne okolnosti početkom 20. veka dodatno su odložile početak izgradnje. Izrada projekta poverena je arhitektama Bogdanu Nestoroviću i Aleksandru Deroku 1930. godine, a gradnja Hrama počinje 1935. godine.
Rat i novo društveno uređenje nakon Drugog svetskog rata u Jugoslaviji prekinuli su izgradnju Hrama na duži period, a tek 1984. godine dobija se dozvola za nastavak radova. Za arhitektu je odabran Branko Pešić, a osnov za realizaciju projekta, bila je ideja arhitekata Nestorovića i Deroka, koju je Pešić prilagodio novim građevinskim tehnikama i materijalima.
Radovi su ponovo počeli 1985. godine, a najveći izazov bilo je podizanje kupole koja je teška 4.000 tona. Kupola je izrađena na zemlji, a potom je sa pozlaćenim krstom teškim četiri tone podignuta i postavljena na zidove. Podizanje kupole trajalo je 40 dana.
Ratni sukobi na Balkanu ponovo su prekinuli proces gradnje tokom devedesetih godina prošlog veka, a Društvo za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru obnovljeno je 2001. godine.
Prva faza gradnje Hrama završena je 2004. godine, kada su okončani radovi na spoljašnjem izgledu Hrama. Iste godine počinje uređenje unutrašnjosti crkve.
Enterijer hrama je prema prvobitnoj ideji izrađen u mozaiku, a ovaj projekat realizovala je Ruska akademija umetnosti. Tokom 2020. godine praktično je dovršeno unutrašnje uređenje, tako da je prostor prilagođen svojoj osnovnoj, bogoslužbenoj, funkciji.
Zapremina unutrašnjeg prostora Hrama iznosi čak 170.000 m³, a u prizemlju i na galerijama može da stane do 10.000 vernika.
Trenutno su u toku radovi na platou kod Hrama, a okruženje crkve čine i veliki park, fontana, pešačke staze i dečje igralište. Lep pogled na impozantnu građevinu i kulturni sadržaji poput Narodne biblioteke, spomenika Svetom Savi i Karađorđu, čine Svetosavski plato jednom od najposećenijih destinacija u Beogradu, koju rado obilaze turisti, ali i stanovnici prestonice.
Kurir.rs/ gradonacelnik.beograd.rs/ A. K.