ŠIROKA PRIMENA VAŽNOG METALA! Litijum se koristi i u lečenju bipolarnog poremećaja! Oko njega se lome koplja, a malo ko ovo zna!
Oko litijuma se ovih dana lome koplja u javnosti, međutim malo je poznato da se ovaj metal već decenijama koristi u medicini i psihijatriji kao "stabilizator raspoloženja", odnosno u lečenju manične faze bipolarnog poremećaja!
Bipolarni afektivni poremaćaj ili manično-depresivna psihoza je ozbiljan poremećaj koji se karakteriše promenama raspoloženja - od duboke depresije do ekstremne euforije. Ove faze se nekad brzo smjenjuju, a ponekad pojedina traje danima.
Smatra se da se najmanje 60 miliona ljudi bori sa ovom bolešću, a među njima su i mnoge poznate ličnosti. Mnogima od njih u lečenju je prepisan upravo litijum.
Manična faza
Litijum karbonat je stari lek - prvi koji je uveden za terapiju maničnih faza bipolarnog poremećaja, objašnjava za Kurir prof. dr Zoran Todorović klinički farmakolog s Medicinskog fakulteta u Beogradu.
- Propisuje se kod pacijenata koji su u maničnoj fazi - hiperaktivni su, puno pričaju, nesamokritični su, uznemireni, misle da sve mogu... Nakon ove faze sledi faza depresije koja se leči drugim lekovima. Od devedesetih godina imamo i dosta lekova koji su alternativa, ali ovo je stari i relativno pouzdan lek koji je možda i nepravedno potisnut novim lekovima - kaže dr Todorović dodajući da je problem sa ovim lekom to što mora da se jako precizno dozira i potrebno je da se prati koncentracija u krvi.
- Ne sme se koristiti tokom prvog trimestra trudnoće, kod pacijenata čija se funkcija bubrega pogoršava, kod srčanih bolesnika, kao i onih koji su izgubili dosta tečnosti i elektrolita. Sa druge strane, ako se pazi prilikom doziranja i primene, on svakako ima bitno mesto u psihijatriji - ističe.
Litijum se kao sredstvo u terapiji metalnih stanja pominje, inače, još od rimskog doba, kada su se ljudi kupali u mineralnim izvorima bogatim solima kako bi ublažili "melanholiju" ili "maniju". Sredinom 19. veka, litijum se uporebljavao za lečenje gihta, a ponekad i tzv. "gihta mozga", odnosno manije.
Naziv hemijskog elementa izveden je od grčke reci "lithos" ili kamen, jer se litijum nalazi u granitu, ali ovaj metal se, kako se pisalo, nalazi i u morskoj i mineralnoj izvorskoj vodi, meteorima, suncu i bilo kojoj drugoj zvezdi na nebu.
Jedan od prvih tragova upotrebe litijuma u neurološke svrhe pojavljuje se 1870. kada je Silas Vir Mičel, lekar iz Filadelfije, preporučio jedinjenje litijum bromid kao antikonvulzivni lek i hipnotik kod pacijenata sa epilepsijom.
Pouzdana terapija
Početkom 20. veka medicinska upotreba litijuma bila je zamenjena drugim tretmanima sve do 1949, kada je Džon Kejd, psihijatar iz Melburna, u Medicinskom žurnalu Australije ponovo otkrio potencijal ovog leka, i opisao moguću oblast upotrebe litijumovih soli.
Jedan od šampiona u istraživanju ovog leka je psihijatar Ronald Fiv, koji je eksperimente sa litijumom započeo 1958, da bi tek 1970. sa četvoricom kolega uspešno lobirao da Američka administracija za hranu i lekove (FDA) odobri litijum kao lek u terapiji mentalnih bolesti.
- Sakupili smo dovoljno podataka o tome da je lek delotvoran u terapiji bipolarnog poremećaja, i da je bezbedan ukoliko se pažljivo upotrebljava - rekao je tada Fiv, i dodao da "lek nije dovoljno istražen kod drugih mentalnih dijagnoza delom zbog toga što je prirodna supstanca", dodatno, elementi periodnog sistema ne mogu da budu patentirani.
Upravo iz ovog razloga farmaceutske kompanije su slabo zainteresovane da istraže potencijal leka, da promovišu ili da razviju dalju upotrebu litijuma iako je, na primer, davao obećavajuće rezultate u terapiji Alchajmerove bolesti.
Prof. dr Slobodan Janković, klinički farmakolog Medicinskog fakulteta u Kragujevcu kaže za Kurir da se ovaj lek već više od 50 godina koristi u lečenju manije, maničnih faza i manično-depresivnih psihoza.
- Vrlo je efikasan u smirivanju pacijenata i ni posle toliko godina nije zastareo. I dalje se koristi, ali je svakako jako važno voditi računa o doziranju, jer prekomerne doze mogu izazvati značajne toksične posledice - kaže prof. Janković.