Na dubini od oko pet metara, na nivou koji vremenski odgovara periodu ranog 13. veka, odnosno ranih 1200-ih godina, pronađen je celoviti, masivni, drveni, odlično očuvani sarkofag. Prava senzacija usledila je kada je Krešimir Vacek, pakrački arheolog i zaposleni Muzeja grada Pakraca - koji zajedno sa koleginicom Teom Lokner vodi arheološka istraživanja na području Pakraca - otvorio sarkofag.
U njemu je bio ljudski kostur bez glave, a na mestu gde je ona trebala da bude pronašli su ostatke lobanje, tačnije čeljusti životinjskog porekla, pretpostavlja se konjske glave. Vacek ističe da to upućuje da se radi o vampirizmu.
- U to vreme ljudi su verovali da osobe koje su za života bile zle, da i nakon smrti progone žive i donose im nesreću i zato su ih često sakatili, najčešće odsecanjem glave. Osobi iz našeg sarkofaga koja je fizički bila jako velike i krupne građe, nedostaje glava, a na njenom mestu su bili očuvani delovi životinjske lobanje. Kako je sarkofag bio zatvoren pa u njega nije prodirala zemlja nego samo voda, ova zemljana gruda je ovde postavljena pre zatvaranja sarkofaga, kako bi nadomestila glavu i poslužila delovima životinjske čeljusti kao oslonac. Na neki način glava je "blindirana" peskovitom sivom zemljom, koja je trebala magijski poslužiti kao blokada pokojnika u zagrobnom životu, odnosno da se iz njega više ne vrati - naveo je Vacek.
Treba reći i da na celom skeletu kao ni izvan sarkofaga nigde nije pronađena ni krhotina ljudske lobanje, navodi se. Na vampirizam upućuje i to što je pokojnik pokopan u smeru istok-zapad što potvrđuje namerno orijentiranje, a pokopan je na severnoj strani groblja koja u Srednjem veku nije bila favorizirana.
- Ono što je za slučaj vampirizma poprilično neobično je što je osoba pokopana u luksuznom, gotičkom sarkofagu kakav do sada nije nigde zabeležen. Činjenica da je sahranjen u takvom sarkofagu upućuje da se radilo o jako važnoj i cenjenoj osobi tog vremena koja je bila na najvišim funkcijama. U crkvi su pokopani znatno bogatije osobe, a ni jedna nije imala takav kovčeg pa se otvara pitanje da li je taj kovčeg imao neku magijsku funkciju? Iako su ga osakatili, sahranili su ga na samom hrišćanskom groblju što pokazuje da su mu time odali najveće počast jer su inače takve "vampirske" ukope pokapali ili na ivici ili izvan groblja - pojašnjava Vacek.
Dodaje i da su u proteklih osam godina na ovom lokalitetu iskopana 74 posmrtna ostatka ljudi te ostaci još 21 osobe iz kosturnice uz južnu stranu crkve. Svi će, nakon čišćenja i pranja, biti poslati na antropološku analizu u Zagreb nakon čega će biti vraćeni u Pakrac i biti sahranjeni na gradskom groblju ili vraćeni na lokaciju gdje su otkriveni.
- Znamo da ovaj lokalitet potvrđuje prisutnost prvih hrišćana u Pakracu, radi se pripadnicima viteškog reda Ivanovci, a možda i o vitezovima Templarima na šta upućuje činjenica da sama crkva ima puno templarskih elemenata. Njihova misija i zadatak je bio da brane i šire svoja religijska uverenja. To je u potpunoj suprotnosti sa ovim našim nalazom koji upućuje na to da su ti redovi zapravo poštovali neke poganske tradicije i da su se bavili neki znanjima koje je Crkva u to vreme u potpunosti zabranjivala. Ove pretpostavke idu u korak s legendom o ukidanju templara koje je papa optužio za herezu i svetogrđe. Ovo je još jedna potvrda da je među brojnim arheološkim nalazištima na našem području, ovo najvrednije i osim što potvrđuje snažan evropski hrišćanski uticaj, pokazuje nam neke tradicije još starijih Pakračana koji su živeli ovdje od dolaska starih Slavena prije nego što su došli francuski vitezovi, bili oni Ivanovci ili Templari - kaže Vacek.
Otkrio je i kako je moguće da je nakon 800 godina drvo ostalo tako dobro sačuvano.
- Crkva koja je pronađena pronađen na lokalitetu Stari grad Pakrac nastala je na malom ostrvu koje se nalazilo u močvari i nekad u istoriji je došlo do velike poplave koja je poplavila celi lokalitet. Zbog toga se nataložio mulj i upravo zahvaljujući tom mulju i poplavi drveni nalazi su ostali jako dobro očuvani što inače nikada nije slučaj jer drvo istrune. Mulj je u stvari bio prirodni konzervator. Zahvaljujući tom mulju ostala je sačuvana i drvena ograda koja je okruživala crkvu koju smo također pronašli prilikom iskopavanja. Na istom mestu pre ograde postojala je drvena palisada, odnosno odbrambena konstrukcija koju su činili našiljeni drveni kolci koji su štitili utvrdu od neprijatelja. Pronašli smo i nekoliko dobro očuvanih stubova te palisade - rekao je on.
Međutim, jedan od najneobičnijih drvenih pronalazaka je hrastov drvored, koji se pružao u smeru istok-zapad. Radi se o nekoliko panjeva stabala koji su ostali potpuno očuvani, čak sa korenjem i korom na sebi. Ovakvi lokaliteti u kojima su drveni nalazi tako očuvani su retkost i Pakrac je po tome definitivno jedinstven.
- Pomenuo bih da su u mulju iz nivoa ranog 15. veka pronađene očuvane koščice marelice i grančice vinove loze, a takvi nalazi su retkost. To potvrđuje njihov rani uzgoj u pakračkom kraju, a proteklih godina pronađene su koštice trešnje iz prelaza 15. na 16 veka i koštica šljive iz 17. veka - zaključuje Vacek.
Kurir.rs/Jutarnji list/Preneo: D. P.