"PRERANO JE OTPISATI ASADA, ALI AKO SE OVO DESI..." Analiza BBC o džihadistima koji nadiru u Siriji, a stignu da stanu i u red za brzu hranu (FOTO, VIDEO)
Analiza BBC o džihadističkoj ofanzivi protiv Asadovih trupa u Siriji
Rat koji se ponovo razbuktao u Siriji poslednji je u nizu previranja koja ne prestaju na Bliskom istoku još od napada Hamasa na Izrael 7. oktobra prošle godine.
To u velikoj analizi obnovljenih sukoba u Siriji navodi Džeremi Bouen, spoljnopolitički urednik BBC koji je karijeru izgradio izveštavajući sa bliskoistočnih ratišta.
On navodi da su napadi koje su pre više od godinu dana hamasovci izveli na izraelsku teritoriju i odgovor koji je nakon toga usledio uzdrmali status kvo, a da je ono što se poslednjih dana viđa u Siriji još veći dokaz da ratno stanje koje zahvatilo Bliski istok eskalira umesto da jenjava.
Bouen ocenjuje da je tokom decenije rata počevši od 2011. vlast sirijskog predsednika Bašara al Asada preživela zato što je on bio spreman da rasturi zemlju kako bi spasao režim koji je nasledio od oca.
Da bi u tome uspeo, Asad se oslanjao na moćne saveznike - Rusiju, Iran i libanski Hezbolah.
Oni su intervenisali su na njegovoj strani protiv pobunjeničkih grupa koje su varirale od džihadističkih ekstremista Islamske države do milicija koje imaju podršku SAD i bogatih zalivskih monarhija.
Bouen navodi da se sada Iran oseća grogi od ozbiljnih udaraca koje mu je naneo Izrael, uz podršku SAD.
Iranski saveznik Hezbolah, koji je imao običaj da najbolje ljude šalje da se bore za Asadov režim u Siriji, osakaćen je izraelskim napadima.
Rusija je u poslednjih nekoliko dana pokrenula vazdušne udare usmerene protiv ofanzive pobunjenika u Siriji, ali je njena vojna moć skoro u potpunosti okrenuta ratu protiv Ukrajine.
Urednik BBC ocenjuje da se rat u Siriji nije završio, veća je samo ispao sa pozicije je koju je zauzimao u glavnim vestima, delom i zbog turbulencija na Bliskom istoku i šire, kao i zato što je za zapadne novinare skoro nemoguće da uđu u tu zemlju.
Ponegde ju Siriji je rat obustavljen ili je sukob zamrznut, ali je po rečima Bouena ta zemlja puna "nezavršenih poslova".
Navodi se da Asadov režim nikada nije povratio moć kakva mu je omogućavala da kontroliše Siriju pre 2011, godine Arapskog proleća, iako je u njegovim zatvorima i dalje veliki broj sirijskih zatvorenika.
Uprkos tome, sve do pre nekoliko dana Asadov režim kontrolisao je veće gradove, okolna sela i glavne autoputeve koji ih povezuju.
Sada je koalicija pobunjeničkih grupa, predvođena Hajat Tahrir al Šamom (HTS), izašla iz Idliba, pokrajine koja se nalazi duž granice sa Turskom i u samo nekoliko dana od 27. novembra počistila sirijske snage u nizu zapanjujućih napada, kako je situaciju Bouenu opisao visoki međunarodni diplomata koji je želeo da ostane anoniman.
Navodi se da su dva dana nakon početka ofanzive iz HTS objavili fotografije boraca koji su zauzeli drevni grad Alep, neosvojivu bazu vladinih snaga u periodu između 2012. i 2015., kada je grad bio podeljen između pobunjenika i režimskih snaga.
Urednik BBC navodi da se čini da je atmosfera u Alepu mirna nakon poraza vladinih trupa, a na društvenim mrežama pojavio se i snimak uniformisanih i naoružanih boraca koji čekaju u redu za prženu piletinu u restoranu brze hrane.
HTS vuče korene iz Al Kaide, sa kojom su se rastali 2016. i povremeno se borio protiv snaga koje su joj i dalje lojalne.
I pored toga Savet bezbednosti UN i zemlje poput SAD, država Europske unije, Turske i Ujedinjenog Kraljevstva još uvek smatraju HTS terorističkom organizacijom, a i sirijska vlast ih naziva teroristima.
Abu Mohamad al Džavlani, vođa HTS, dugo je bio vođa džihadista u Iraku i Siriji, a poslednjih godina odmakao od striktne džihadističke ideologije kako bi pokušao da poveća privlačnost svoje organizacije za regrutovanje novih boraca.
Isto to ribrendovanje HTS koristi i za privlačenje podrške aktuelnoj ofanzivi koju nazivaju Operacijom odbijanja agresije, a tim imenom, kao i u svojim zvaničnim objavama oni izbegavaju džihadistički jezik i islamističke reference.
Mina al-Lami, stručnja za džihadističke medije u BBC, kazala je Bouenu da je ovaj neutralni jezik osmišljen radi distanciranja onoga što se sada događa od džihadističke prošlosti HTS, ali i sa ciljem predstavljanja ofanzive kao zajedničkog pobunjeničkog poduhvata protiv režima.
Bouen navodi da Sirijce generalno odbija ekstremistička verska retorika.
Kada su džihadističke grupe počele da dominiraju pobunom nakon što su prodemokratske demonstracije ugušene posle prvih godinu i nešto dana rata koji je počeo 2011, mnogi Sirijci su ili ostali neutralni ili su nevoljno stali na stranu Asada, jer su se bojali ubilačke džihadističke ideologije Islamske države.
Ofanziva koju vodi HTS potiče iz politički podeljenog područja severne Sirije.
Veći deo severoistoka te zemlje kontrolišu Sirijske demokratske snage (SDF), grupa koju predvode Kurdi i podržavaju SAD i gde se nalazi oko 900 američkih vojnika.
Turska je veliki igrač koji kontroliše pogranična područja gde je rasporedila sopstvenu regularne snage, kao i milicije koje sponzoriše.
Tu su i ćelije spavača preostale od ostataka Islamske države, koje ponekad postavljaju smrtonosne zasede na putevima kroz sirijsku pustinju.
Izveštaji iz Sirije govore da su pobunjeničke snage zaplenile značajne količine vojne opreme, uključujući helikoptere, kao i da nastavljaju da nadiru prema Hami, sledećem velikom gradu na putu za Damask.
Bouven navodi da nema sumnje da će režim i njegovi saveznici raditi na tome da se stabilizuju i uzvrate udarac, posebno pomoću vazduhoplovnih snaga.
Pobunjenici nemaju avijaciju, ali i u Siriji bespilotne letelice dramatično menjaju ratovanje, pa su se pojavili izveštaji da je navodno dronom ubiijen visoki zvaničnik Asadove obaveštajne službe.
Obnovljene borbe u Siriji izazivaju uzbunu u međunarodnoj javnosti.
Geir Pedersen, izaslanik UN za Siriju, saopštio je da "najnoviji razvoj događaja donosi ozbiljne rizike za civile i ima ozbiljne implikacije na regionalnu i međunarodnu bezbednost".
- Ni jedna sirijska strana ili postojeća grupa aktera ne može reši sirijski sukob vojnim sredstvima - naveo je Pedersen.
On je dodao da je došlo do "kolektivnog neuspeha u pokretanju istinskog političkog procesa" za sprovođenje rezolucije 2254 Saveta bezbednosti UN, koja je doneta 2015.
Ta rezolucija je iznela mapu puta za mir, uz načelo navedeno u tekstu da će "sirijski narod odlučiti o budućnosti Sirije".
Cilj je bio da budućnost zemlje bude određena putem slobodnih izbora i novog ustava.
Ali to je značilo i da Asad i njegova porodica treba da odustanu od zemlje koju su godinama tretirali kao svoj sopstveni feud.
Bouen navodi da više od pola miliona mrtvih potvrđuje njihovu odlučnost da to ne dopuste.
- Prerano je otpisati Asadov režim. On i dalje ima jezgro istinske podrške. Neki Sirijci ga vide kao najmanje lošu opciju, bolju od džihadista koji dominiraju pobunom. Ali ako i druge grupe koje su protiv Asada, a ima ih mnogo, ustanu protiv njega, režim će ponovo biti u smrtnoj opasnosti - zaključio je Bouen.
(Kurir.rs/BBC/Preveo i priredio: N. V.)