ISTORIJA NA JEDNOM MESTU: Prvi grad na svetu je bio impozantan, ali i ostalih 18 su bili prava čuda, samo retki i danas postoje

Na spisku najvećih gradova nalazi se 19 gradova koji su u nekom trenutku u istoriji imali najviše stanovnika na svetu. Lista obuhvata period od 7.000. godine p.n.e. do danas. Tokom vremena, gradovi su bivali sve veći, pa je tako pre 9.000 godina Čatal Hojuk sa 1.000 stanovnika bio najveći grad na svetu, dok danas Tokio ima 38 miliona stanovnika.

Mnogi smatraju da je Čatal Hojuk, u Turskoj, prvi grad na svetu. Do 6.500 godine p.n.e već je imao 3.000 stanovnika, što je u to vreme bio impresivan broj.

Sastojao se od stotina kuća od blata zbijenih na dva brežuljka. Bilo je toliko tesno da su ljudi hodali preko krovova, a ne ulicama. Grad je imao razvijenu kulturu, što potvrđuju zidno slikarstvo, figurine i nalazišta koja svedoče o obredima sahranjivanja. Na jednom zidu otkrivena je slika koja je proglašena najstarijom mapom i najstarijom slikom pejzaža na svetu.

Tel Brak, 4.000 stanovnika 5000. godine p.n.e.

Grad u Siriji bio je jedan od centara na velikoj trgovačkoj ruti, a nalazio se na rečnom prelazu između Anadolije, Levanta i južne Mesopotamije.

U Tel Braku se nalazio "Hram očiju", kome su arheolozi dali to ime nakon što su na tom mestu otkrili stotine idola velikih očiju.

Uruk, 40.000 stanovnika 3300. godine p.n.e.

Grad smešten u Iraku, na obali reke Eufrat, širio se tokom dugotrajnog perioda slabe žetve, jer su ljudi bili primorani da se snalaze kako bi preživeli.

Ovde su nađeni dokazi o tome da su racionisali zalihe, plaćali porez i da je bila razvijena društvena hijerarhija. Uručka kultura dominirala je među gradovima od Sirije do Irana.

Legendarni kralj Gilgameš, junak čuvenog epa, vladao je Urukom u 27. veku pre nove ere. Vek ili dva kasnije Uruk je počeo da gubi teritorije u sukobima sa protivnicima.

Memfis, 35.000 stanovnika 2250. godine p.n.e.

Kada su prvi faraoni ujedinili Egipat oko 3100. godine p.n.e, sagradili su novu prestonicu Memfis, koja je bila strateški locirana između Gornjeg Egipta i Donjeg Egipta. Faraoni su ubirali porez iz cele zemlje i prenosili ovlašćenja lokalnim regentima.

Grad je poznat po obližnjim piramidama, u kojima su faraoni sahranjivani, kao i po Velikoj sfingi.

Posle uspona Tebe i Aleksandrije, Memfis počinje da propada.

Vavilon, 60.000 stanovnika 1770. godine p.n.e.

Smešten u Iraku, Vavilon stiče ugled kao prestonica Hamurabijevog Vavilonskog carstva, koje je bilo kratkog veka.

Grad je ponovo stekao slavu u šestom veku pre nove ere posle izgradnje Visećih vrtova – jednog od sedam čuda antičkog sveta.

Grad je poznat iz Biblije kao centar materijalizma i greha, a u njemu se nalazila bezbožnička Vavilonska kula, za koju se pretpostavlja da je bila inspirisana 90 metara visukim ziguratom, terasastom piramidom koja je postojala u gradu. Vavilon je bio veliki grad pod različitim vladarima sve do sedmog veka nove ere.

Teba, 75.000 stanovnika 1500. godine p.n.e.

Teba je postala sedište jedne egipatske dinastije 2134. godine p.n.e, a kada je ta dinastija zavladala posle nekoliko vekova, grad je postao prestonica celog Egipta. U tom periodu Teba doživljava procvat: imala je razvijenu lokalnu upravu, trgovinu, a sagrađeni su i veliki hramovi.

Status prestonice je izgubila u 13. veku p.n.e, a uništili su je Asirci 667. godine p.n.e. Uprkos tome, opstala je, a danas nosi ime Luksor.

Nimrud, 75.000 stanovnika 800. godine p.n.e.

Smešten u Iraku, u strateškoj tački na reci Tigar, Nimrud je bio prestonica Novoasirskog carstva.

U devetom veku p.n.e. kralj Ašurnasirpal Drugi sagradio je veliku palatu od drveta „kedra, čempresa, smreke, šimšira, duda, pistaća i tamarisa“ i napunio je umetnošću i blagom. Osim toga, sagradio je hramove, botaničke bašte i jedan zoološki vrt.

Njegov sin, kralj Šalmanaser Treći, sagradiće dvostruko veću palatu.

Niniva, 100.000 stanovnika 700. godine p.n.e

Grad je osnovan 6000. godine p.n.e, a 3000. godine p.n.e bio je veliki verski centar posvećen boginji Ištar.

Pravi procvat doživeo je oko 700. godine p.n.e, kada je asirski kralj Senačerib sagradio „palatu bez premca“. Prostirao se na površini od sedam kvadratnih kilometara, imao je 15 velikih kapija, 18 kanala i akvadukt.

Niniva je pokorena 612. godine p.n.e, kada se Novoasirsko carstvo raspalo.

Aleksandrija, 150.000 stanovnika 300. godine p.n.e.

Egipatski grad, koji je Aleksandar Veliki osnovao 331. godine p.n.e, brzo će postati najveći grad na svetu. Aleksandrija će biti prestonica države u narednih 1.000 godina.

U mediteranskom gradu nalazi se Aleksandrijski svetionik - jedna od najviših građevina na svetu - i Velika aleksandrijska biblioteka – najveća biblioteka na svetu.

Rim, 400.000 ljudi 100. godine p.n.e.

Osnovan negde oko osmog veka p.n.e, Rim je ovladao Apeninskim poluostrvom, a u drugom veku p.n.e, nakon što je Julije Cezar pokorio Galiju, a Rimsko carstvo uspostavljeno, bio je najveći grad u Sredozemlju.

Ruševine Antičkog Rima poznate su širom sveta - od Koloseuma, poprišta gladijatorski borbi, preko Foruma, na kome su se održavale parade i izbori, pa do Panteona, koji je i danas najveći hram od neojačanog betona na svetu.

Do prvog veka p.n.e. Rim je imao više od milion stanovnika i bio je najveći grad na svetu sve do četvrtog veka, kada se raspalo Zapadno rimsko carstvo.

Konstantinopolj, 450.000 ljudi 500. godine

Konstantinopolj (Carigrad) u Turskoj postao je nova prestonica Rimskog carstva 324. godine, a do 500. godine najveći grad koji je opstao posle propasti Rima. Međutim, i on se smanjivao pod pritiskom Huna i drugih protivnika u regionu.

Godine 537. imperator Justinijan Prvi sagradio je crkvu Sveta Sofija (Aja Sofija).

Do 700. godine, broj stanovnika se smanjio na oko 100.000, da bi zatim ponovo počeo da raste i postao jedan od najvećih gradova na Zapadu sve do 18. veka.

Čangan, 600.000 ljudi 600. godine

Grad smešten u severnoj centralnoj Kini bio je prestonica za vreme vladavine više od deset dinastija. Postao je najveći grad na svetu za vreme dinastije Sui, kada je Kina postala najmoćnija država na svetu.

Grad se ubrzo proširio na skoro 50 kvadratnih kilometara, a do 700. imao je milion stanovnika.

Pesnik Bai Đuji pisao je da je grad imao „stotine, hiljade kuća – nalik na veliku šahovsku tablu... Poput ogromnog polja na kome su zasađeni redovi kupusa“.

Grad je imao bulevare sa tri trake, pet puta šire od njujorške Pete avenije.

Broj stanovnika naglo počinje da opada pred kraj vladavine dinastije Tang 904. godine. I danas postoji: to je Sijan, grad koji se ubrzano razvija.

Kajfeng, jedan milion stanovnika 1000. godine

Smešten u blizini kineskog Velikog kanala, Kajfeng je bio prestonica dinstije Song.

Bio je to industrijski najrazvijeniji grad na svetu, s velikim železarama, prodavnicama, barovima i pozorištima.

Kada je ponestalo drveta za potpalu, Kajfeng otkriva mogućnosti uglja i obilato koristi rezerve.

Hangdžou, jedan milion stanovnika 1200. godine

Grad na južnom kraju Velikog kanala Kine bio je veliki trgovački centar i prestonica u drugoj polovini dinastije Song.

Marko Polo, koji je ga je posetio krajem 13. veka, nazvao ga je „nesumnjivo najlepšim i najraskošnijim gradom na svetu“.

Hangdžou je izgubio status prestonice nakon odlaska dinastije Song, a trgovina je postepeno preseljena u gradove bliže obali.

Nanđing, 500.000 stanovnika 1400. godine

Nanđing, u delti reke Jangcekjang, bio je prestonica dinastije Ming.

Upravo odavde, za vreme cara Jonglea, 1405. godine, krenule su prve ekspedicije u potrazi za blagom. Bile su to najveće flote drvenih brodova koji su ikada stigli čak do Afrike, a prema nekim istorijskim izvorima, i do Amerike.

Međutim, nedugo zatim, politički sukobi primorali su cara da premesti prestonicu u Peking, a broj stanovnika u Nanđingu opada.

Peking, 600.000 stanovnika 1450. godine

Peking je postao prestonica dinastije Ming 1420. godine. To je najveća kineska prestonica do današnjih dana. Za vreme dinastije Ming sagrađeni su Zabranjeni grad i Nebeski hram. Uprkos pobunama, invazijama i pošastima, Peking je ostao najveći grad na svetu nekoliko vekova, a 1800. godine je imao 1,1 miliona stanovnika.

London, 1,9 miliona ljudi 1841. godine

London je postao najveći grad na svetu za vreme Britanskog mira (Pax Britannica), perioda u kome je Britanija bila jedina supersila na svetu.

Usled industrijske revolucije, London se širio neverovatno brzo tako da je 1914. imao 7,4 miliona stanovnika. Grad je ubrzano rastao i zahvaljujući novom železničkom sistemu i ambicioznom planu remonta kanalizacionog sistema.

Uprkos velikom ugledu, London je bio poznat i kao prljav, prenatrpan i opasan grad.

Njujork, 7,8 miliona stanovnika 1925. godine

Nakon ekonomskog procvata posle Prvog svetskog rata, Njujork je postao vodeći grad na svetu. Bio je centar američki finansijski centar, najveća luka i poznata destinacija imigranata.

Oblakoderi, uključujući i Krajslerovu zgradu (1930) i Empajer stejt bilding (1931), stvorili su najpoznatiju svetsku panoramu.

Njujork sa širim područjem danas ima 23,7 miliona stanovnika, ali je ipak tek peti po veličini grad na svetu.

Kurir.rs/Biznis insajder/Nacionalna geografija

Foto: Profimedia/Grigoriy Levin / Alamy