OVAKO JE SVE POČELO Istorijat Gaze pre nego što je HAMAS zavladao i pretvorio naselje u RAKETNU BAZU!

O ratu Hamasa i Izraela sve je rečeno. O Gazi izgleda isto, a da li je baš tako? Neke osnovne generalije o tome se znaju, ali da li se baš sve zna o Gazi trenuto najužarenijoj neuralgičnoj tački na Bliskom istoku. Pa izgleda da i ne, a u ovom tekstu pokušaćemo da ispričamo neke najvažnije detalje o Gazi, kako bi čitaoci Kurira bili upoznati.

Kao što je poznato pojas Gaze se smatra jednim od najgušće naseljenih prostora na svetu. Procene iz 2003. govorile su da je u Gazi živelo 1.330.000 Palestinca, čija brojka se do 2018 godine popela na više od dva miliona stanovnike. Te 2003 godine statistika je zabeležila da je na prostoru Gaze živelo i 5.000 jevrejskih doseljenika, koji su taj prostor napustili 2005 uz velike peripetije, Podaci objavljeni 2004 govorili su da su doseljenici i izraelska vojska zauzimali oko 40 posto prostora Gaze.

Istorijat Gaze

Postor Gaze zajedno sa ostatkom Palestine bili su pod Britanskom kontrolom od 1918. godine. Gaza je bila zapravo od 1922 do 1948. godine deo britanskog mandata. Posle stvaranja države Izrael i Prvog Arapsko -izraelskog rata 1948-1949, područje je počelo da se naziva Pojas Gaze i dolazi pod egipatsku upravu, ali je imao autonomni status. Pre rata 1948. na tom prostoru živelo je 70.000 stanovnika, da bi posle završetka rata i stvaranja Države Izrael na taj prostor stiglo 250.000 palestinskih izbeglica iz mesta i sela duž pojasa Gaze koje su napustile zbog rata.

Gaza ubrzo postaje poprište brojnih graničnih incidenata između Egipta i Izraela, koji je preuzimao i tad povremene upade da bi eliminisao palestinske oružane grupe popularno zvane Fedajine da upadaju u Izrael i izvode terorističke operacije.

Suecka kriza i rat na Sinaju 1956. stanovnici Gaze susreli su se po prvi put sa upadom izraelske vojske, što je dovelo do renesanse (preporoda) palestinskog nacionalizma. Okupacija Gaze od strane izraelske vojske trajala je do 1957 kada su mirovne snage Ujedinjenih nacija preuzele taj prostor, da bi kasnije pojas Gaze ponovo kontrolisala egipatska armija tačnije ojačani puk.

Za vreme Junskog rata 1967. izraelska vojska ponovo zauzima Gazu čija populacija je tad već bila narasla na 360.000 stanovnika, a čitavo područje bilo je stavljeno pod potpunu kontrolu Izraela. Tad počinje i podsticanje na gradnju prvih jevrejskih naselja, a prostor Gaze tad napušta 40.000 ljudi, koji se sele na Zapadnu obalu.

Period od 1967 do 1971 u Gazi palestinsko stanovništrvo pružilo je otpor Izraelu, što je izrael iskoristio da se obračuna sa brojnim aktivistima od kojih su neki zatvoreni, a ostali otišli u Liban. To je bio povod da poltičke ličnosti iz Gaze i Zapadne obale formiraju Palestinski nacionalni front PLO koji se zalagao za stvaranje palestinske države na okupiranim teritorijama.

Od maja 1979, na osnovu sporazuma iz Kemp Dejvida, Egipat i Izrael pregovaraju o autonomiji Zapadne obale i Gaze. Mešutim, ovi razgovori nisu bili uspešni. Tadašnji egipatski predsednik Anvar el Sadat i izraelska vlada posle potpisivanja normalizacije odnosa uveli su sankcije stanovnicima Gaze zbog njihovog protivljenja mirovnom sporazumu i normalizaciji odnosa dve zemlje. U aprilu 1980. egipatski predsednik Sadat predložio je da prva palestinska autonomija bude upravo u Gazi, ali ta ideja je propala jer su izraelci postavili svog civilnog upravnika 1981. godine. Međusobna trvenja, podmetanja uticala su na nejedinstvo unutar redova Palestinaca u Gazi. Fatah je ikoristio svoj tada jak uticaj da suzbije bilo koju pobunu protiv izraelske vojske i policije u Gazi.

Dve intifade

Prekretnica za gazu nastaje 1987. godine islamistička organizacija Hamas, koja fokus stavlja na islam koji je izdignut na pijedestal borbe protiv večnog neprijatelja Izraela. Sa ideološkog stanovišta Hamas je bio izdanak Muslimanske braće, od kojeg preuzima neke parole i počinje da se duboko ukorenjuje među palestinskim stanovništvom.

Ta 1987. je takođe veoma važna jer je upravo iz Gaze krenula Prva intifada,odnosno ustanak. Ova prva intifada poznata je i kao intifada kamenica, jer glavno oruđe palestinske dece, tinejdžera i omladine protiv izraelskih tenkova i oklopnih vozila bile su kamenice. Prva intifada trajala je šest godina. U martu 1993 godine Izrael zatvara Gazu prema spoljnom svet, što je dovelo do krahiranja ekonomije . Sankcije Izraela i zatvaranje Gaze ostali su na snazi sve do 1994. kada je došlo do pregovora u Oslu, kad je organizvano bilo više razgovora čiji je rezultat bio načelno prihvatanje Izraela da se reši palestinsko pitanje . Po tom sporazumu Gaza i Zapadan obala tačnije 60 posto Gaze pripalo bi Palestincima, a 40 posto ostalo u rukama Izraela. Sprazumom iz Osla Zapadna Obala stekla je autonomiju i priznanje Izraela pod Palestinskom upravo koju je vodio Jaser Arafat. Palestinska Autonomija nije bila potpuna jer su neke stvari ostale u rukama Izraela.

Međutim zastoj u daljim palestinsko-izraelskim pregovorima o konačnom statusu palestinskih teritorija doveli su do nove intifade. Naime 2000. godine Ehud Barak bivši vojni specijalac i general izgubio je izbore i mesto premijera. Zamenio ga je "jastreb izraelske desnice" bivši general Arijel Šaron koji je septembra 2000 prošetao uz pratnju policije platoom ispred džamije Al Aksa. Izbila je druga intifada zazvana i kao "intifada Al -Aksa" po imenu svete džaije i trećeg najsvetijeg mesta svih muslimana posle Meke i Medine..Od maja 2003 do juna 2004 ubijeno je 768 palestinskih civila. U drugoj intifadi počeo je da slabi moći u uticaj Arafata, a HAMAS je počeo da jača. Sankcije, jak vojni pritisak pa i plan Šarona da gradi zid oko Gaze i Zapadne obale samo je još više radikalizovao stanovništvo u Gazi.

Izraelci su na talas nasilja, jer najviše bombaša samoubica je dolazio iz Gaze počeo je da izvodi serije atentata i ciljanih ubistava na vojskovođe i lidere Hamasa. U maju i junu 2004. Izraelci su napali izbeglički kamp Rafah. Opravdanje za upad bilo je da se traže tuneli ispod egipatske granice odkale se u Gazu prebacuje oružje i eskploziv. U tim akcijama izrelske vojske ubijeno je na desetina Palestinaca i uništeno više stotina kuća. Međutim ni ta jaka represija nije mogla da zaustavi talas nasilja koji se pojačavao. Prekretnica u celoj priči postaje 2004. kada u Parizu umire lider PLO Jaser Arafat, a koga nasleđuje Mahmud Abas ratnog imena Abu Mazen, koji postaje novi predsednik Palestinske samouprave. Međutim ni novo rukovodstvo nije imalo kontrolu nad Hamasom i drugim islamističkim grupama, niti je bilo u mogućnosti.

Izraelsko napuštanje Gaze

Vlada Arijela Šarona 2004 promovisala je plan koji je podrazumevao izraelsku evakuaciju Pojasa Gaze i napuštanje tamošnjih jevrejskih naselja, ali čije prihvatanje od strane Palestinske uprave podrauzmevalo bi implicitno priznavanje pravo Izraela do neograničenog naseljavanja i jednostanog formiranja granica Izraela na Zapadnoj obali.

U oktobru izraelski parlament Kneset podržao je Šaronov plan za eliminaciju izraelskih naselja na Zapadnoj obali. ZA je glasalo 67, PROTIV 45, a UZDRŽANO je bilo sedam.

S time je doneta konačna odluka da 21 jevrejsko naselje bude eliminisano iz same centralne zone Gaze i četiri manja naselja na severu.

POsle odlska jevrejskih doseljenika u Gazi je usledila broba za vlast HAMAS-a i Fataha u kojoj je pobedu odneo HAMAS, koji se surovo obračunao sa pristalicama Fataha Mahmud Abasa.

Od tad Gaza je doživela nekoliko vojnih intervencija od strane Izraela od kojih su najžešže bile 2006, 2012, 2014.. Tu se ne računaju permanentni vazdušni udari na pojas Gaze...

Kurir.rs/A.Mlakar