34 GODINE OD POVLAČENJA SOVJETSKOG SAVEZA IZ AVGANISTANA: Sećanje na rat koji je bilo nemoguće dobiti!

Na današnji dan pre 34 godine preostali delovi sovjetske 40.armije na oklopnim transporterima BTR 80 prešlo je preko mosta "Družba" reku Pjandž i vratilo se iz Avganistana u Sovjetski Savez sa čime je okončana najkrvavija desetogdišnja sovjetska intervencija u ovoj zemlji.

Niko nije mogao da sanja da će 33 godine od tog čina dve supersile SAD i Rusija ponovo se sukobiti, ovaj put u Ukrajini na tlu Evrope, a ne u Aziji.

Prelomeni trenutak rata z Avganistanu usledio je kada je vlast preuzeo Mihail Gorbačov. Tad je došlo do preokreta u sovjetskoj politici do Avganistana, jer je Gorbačov najavio povlačenje iz te države.

Godine 1986. vlast u Kabulu preuzeo je bio Mohamed Nadžibulah, sovjetsko povlačenje započelo je maja 1988, a završilo se februara 1989. Ali ni to povlačenje nije donelo mir jer su usledile godine krvavih obračuna.

U deset godina koliko je trajala sovjetska vojna intervencija u Avganistanu neposredno na frontu angažovano je bilo 642.000 vojnika ( kako vojnih obveznika tako i pripadnika rezervnog sastava) i oficira (oko 80.000) i to po sistemu rotacije jednica. Vojnici su služili vojni rok od 6 do 18 meseci, a oficir do dve godine. Među nepovratne gubitke ubraja se cifra od 13-15.000 sovjetskih vojnika i oficira koji su umrli u sukobu ili su nestali. To je bilo 2 do 2,3 posto svih sovjetskih gubitaka među vojnicima koji su učestvovali u vojnim operacijama u Avganistanu. U povratne gubitke ubraja se 469.685 ili 73 posto pripadnika sovjetske vojske koji su bili ranjeni ili su se razboleli od ukupno 642.000 pripadnika, koliko ih je bilo u devet godina rata u Avganistanu.

Pored brojnih borbenih rana i drugih povreda sovjetske vojnike su napadale i različite bolesti, meningitis, upala pluća, toplotni udari, srčani problemi. Delimično zbog surovih uslova koje su postojale u zonama gde su se odvijale borbene operacije, delimično zbog nepripremljenosti vojnika, ali i zbog slabih higijenskih uslova i loše odnosno neuravnotežene ishrane i životnih uslova. Mnog sovjetske vojnike stresno okruženje gurnulo je u alkoholizam i uživanje narkotika. A sve to je dodatno uz borbene operacije slabilo moral sovjetske vojske.

Sovjetski gubici u tehnici nisu do danas dati precizno ali neki približni podaci govore da je izgubljeno 118 borbenih i transportnih aviona, preko 300 helikoptera, 147 tenkova, više od 900 oklopnih vozila, oko 400 komada artiljerijskog naoružanja, uključujući minobacače i 400 inženjerijskih vozila, kao i nekoliko hiljada transportnih vozila koji su se koristili u konvojskom načinu snabdevanja jedinica.

Na drugoj strani rat je doveo do stradanja više od milion Avganistanaca, među kojima je bilo najviše civila. Oko 4 do 4,5 miliona izbeglica otišlo je u susedni Pakistan i Iran, a posle povlačenja sovjetskih jednica u Sovjetski Savez otišlo je i 150.000 Avganistanaca.

Kurir.rs/A.Mlakar