VATIKAN U MOSTARU, PENTAGON U BANJALUCI: Ovako su naselja u BIH dobijala imena, a kamen mrtvaca, šampite i TV serije su bili inspiracija

Sarajevo, Banjaluka, Tuzla, Mostar, Bijeljina i drugi gradovi imaju poznata naselja zanimljivih imena koja su ušla ne samo u usmena već i u umetnička predanja.

Irac i kamen mrtvaca

Na primer, Mejtaš je nazvan po kamenu mrtvaca. Navodi se kako je žena Dudi-bula izdvojila novac za gradnju mesdžida na Mejtašu između 1528. i 1540. godine. U haremu su se uz džamiju sahranjivali mrtvi. Pre sahranjivanja tabut se položi na pravougaoni kamen okrenut prema kibli i klanja se dženaza. Taj kamen se zvao „mejtaš“ ili „kamen mrtvaca“ i po njemu je celo naselje dobilo ime.

Naselja u Tuzli su dobijala imena po određenim istorijskim ličnostima ili događajima. Tako je naselje Irac, koje se nalazi u zapadnom delu grada, dobilo ime po narodnom heroju Ivanu Markoviću Ircu.

Mnoge mahale i naselja su dobili svoje nazive po toponimima. Uzvišenje Ilinčica je dobilo ime po običaju Tuzlaka da za Ilindan idu na to brdo i obavljaju verski obred. Naselje Mosnik nazvano je po nekadašnjim mostićima preko potoka, a Tušanj po potoku koji je tekao kroz to naselje, u kojem je živeo i velikan Meša Selimović.

Pecara i Kazan

Naselje Kreka je takođe dobilo ime po potoku i žabama kreketušama koje su ga nastanjivale. Džafer mahala je dobila ime po glasniku Džaferu, Pecara je mesto gde se nekada pekla rakija, Kazan mahala po mestu gde su se nekada delili obroci ugroženom stanovništvu.

Mostar je dobio ime po „mostarima“, čuvarima mosta. Mostarski novinar i publicista Zlatko Serdarević kaže da je najstarija mahala u Mostaru Sinan-pašina, koja se nalazi na levoj obali Neretve, ispod čuvene pijace Tepe, a koja je dobila ime po vakifu sandžak-begu Sinanu. On je 1474. godine na toj lokaciji sagradio Atik ili Staru džamiju oko koje je formirana mahala.

"Naselja koja se pružaju padinom brda Hum dobila su naziv po tom brdu. Donja mahala se proteže od juga grada sve do naselja koje se zove Šemovac. Ono je poznato pod nazivom Predhum, na koji se nadovezuju naselja Zahum i Podhum, sve do Balinovca. Na starom objektu kod Lučkog mosta još postoji kućni broj na kom stoji naziv Predhum" navodi Serdarević.

Vatikan, Motike i Paprikovac

Novo stambeno naselje podignuto pre poslednjeg rata na Balinovcu, uz samu obalu reke Radobolje, Mostarci su nazvali Vatikan. Serdarević ističe da ni taj naziv nije nastao bez logike, jer se u blizini nalazi zdanje Katedrale.

Banjalučko naselje Česma nekada je bilo industrijska zona zbog fabričkog pogona „Incel“, koji je, osim što je zapošljavao veliki broj radnika, bio i uzrok značajnog zagađenja vazduha. Samo ime dobilo je po javnoj česmi koja se nalazila u naselju i iz koje je uvek curila voda.

Naselje Petrićevac, prema legendi, ime je dobilo po majstoru Petru, koji je gradio džamiju Ferhadiju. Motike su prigradsko banjalučko naselje, udaljeno nekoliko kilometara od samog centra. Kako se radi o pretežno poljoprivrednom kraju, ime je dobilo po istoimenoj alatki.
Paprikovac je dobio naziv po paprici koju su u Banjaluku doneli Bugari. Pre rata u ovom delu grada živeli su uglavnom katolici. Kada su došli Bugari, počeli su da obrađuju zemlju na do tada neviđen način, pa su izazvali veliko interesiranje stanovništva. Sadili su paprike na vrbaskim plažama i u drugim delovima ovog naselja. U sklopu ove mesne zajednice postoje naselja Mjesec i Sunce.

Lauš danas ima oko 30.000 stanovnika, a ime je dobio po kamenu koji se zvao lauš i koji se izvlačio iz rudnika u tom naselju. Kamenm od koga su se pravile kuće, je bele boje.

Pet Jezera

Još iz turskog perioda u Bijeljini su se u pamćenju zadržala neka karakteristična i prepoznatljiva imena naselja i mahala, kao što su Selimovići, Pašine bašče, Tombak, Hambar mahala, Gvozdevići, Dašnica, Ledinci, Bukreš i Galac.

Novoizgrađeno stambeno naselje Pet jezera niklo je nedaleko od istoimene lokacije na kojoj se svojevremeno nalazilo pet velikih bara koje su nastale eksploatacijom šljunka. Bare su vremenom očišćene, kultivirane i pretvorene u jezerca koja su i poribljena.

Nepostojeće društvo uglednih Mostaraca

"Mostarci ne bi bili ono što jesu - poznate liske, uvek spremne da pokažu visprenost i upute žaoku, ali bez zle namere. Tako su naselje koje se nalazi između dva kraka reke Radobolje nazvali DUM. To je skraćenica za nepostojeće društvo uglednih Mostaraca. Naime, prostrane društvene stanove u tom naselju su uglavnom dobili politički rukovodioci i direktori. I danas je odomaćen isti naziv za to stambeno naselje, bez obzira što je u njemu promenjena struktura stanara. DUM je potvrda jednog vremena, ali i smisla Mostaraca da na originalan način razotkriju društvene devijacije" navodi Serdarević.

Zgrade "Nikad joj kraja”, "Papagajka”, "Titanik”, "Pentagon“

Nemaju samo naselja prepoznatljive nazive, već i zgrade. Marindvor je zgrada u Sarajevu i nalazi se u naselju koje nosi isto ime. Nacionalni je spomenik BIH, a zgradu je izgradio austrijski prduzetnik August Braun, a nazvao ju je po svojoj supruzi Mariji.

Stanovnici većine sarajevskih naselja voleli su svojim zgradama da daju imena. Mladi su se često nalazili „Kod Ejuba“ ili „kod Mesinga“, a to su nadimci zgrada na Trgu heroja.

Neki od nadimaka su toliko zaživeli da ih danas ne znamo nikako drukčije nego kao „Šibicu“ ili „Papagajku“.

Među poznatijim nadimcima zgrada su i „Momo i Uzeir”, „Karingtonka” koja je nadimak je dobila osamdesetih godina kada je bila aktuelna serija „Dinastija”, zgrada „Viza za budućnost” u kojoj je snimljena istoimena TV serija, „Stometarka” na Čengić-Vili, a ima i nadimak „Nikad joj kraja“, „Kifla” na Dolac-Malti...

U banjalučkom naselju Borik dominantna je zgrada „Titanik“, koja je sagrađena 1970. godine i sa svojih dvestotinjak metara najduža je zgrada u gradu, a u njoj ima oko 80 stanova.

Jedna od najlepših zgrada u gradu na Vrbasu je „Pentagon“ koja ime duguje neobičnoj petougaonoj formi, a stanovi u njoj svojevremeno su bili namenjeni isključivo vojnim licima.

„Šampite“ su kompleks belih zgrada sa smeđim krovovima koje su izgrađene 1980. godine u ulici Đure Đakovića, a smeštene su u naselju Kočićev venac.

Kurir.rs / Avaz.ba

Foto: Profimedia