Danas se navršava 20 godina od smrti dugogodišnjeg hrvatskog ministra odbrane Gojka Šuška, jednog od najbližih saradnika prvog hrvatskog predsednika Franje Tuđmana.

Šušak je kontroverzna figura novije hrvatske istorije, koga mnogi nekritički slave kao nacionalnog junaka ključnog za pobedu u ratu, dok drugi ukazuju na to da je Ministarstvo odbrane pod njegovim vođstvom bilo leglo kriminala i kako bi Šušak da je poživeo, najverovatnije završio optužen u Hagu za ratne zločine.

haski-sud.jpg
EPA 

Gojko Šušak rođen je u martu 1945. u Širokom Brijegu u ustaškoj porodici, a otac i brat nestali su mu u maju iste godine, posle partizanskog oslobođenja Zagreba. Mladi Šušak osnovnu i srednju školu završio je u rodnom Širokom Brijegu, a 1963. će započeti studije matematike i fizike u Rijeci koje nikad nije završio. Pre nego što je morao da ode na odsluženje vojnog roka u JNA, Šušak je 1968. emigrirao prvo u Austriju, a potom u Kanadu u kojoj je već živeo deo njegove porodice.


Tamo je radio u lancu restorana, a onda osniva sopstvenu firmu za ugostiteljstvo i moleraj. Oženio se Đurđom 1973. godine sa kojom je imao troje dece: Katarinu, Tomislava i Jelenu. Šušak je bio aktivni pripadnik hrvatske dijaspore u Kanadi pa se priključio krugu koji se okupljao oko franjevačkog manastira u Norvalu, koji je Franjo Tuđman posetio na svom putu po Kanadi 1987, kad je i upoznao Šuška.

profimedia0329049741.jpg
Profimedia 

Šuškovo političko delovanje u kanadskoj emigraciji bilo je najviše usmereno protiv Jugoslavije i Josipa Broza Tita, a njegova najpoznatija protestna akcija dogodila se 1979, kad je ispred tadašnje jugoslavenske ambasade u Otavi pokušao da postavi kovčeg sa svinjom na kojoj je bilo napisano “TITO”. S obzirom na to da je svinja bila živa, pokrenuta je istraga zbog kršenja zakona o okrutnosti prema životinjama.

U Hrvatsku se vraća 1990. godine i učestvuje na Prvom opštem saboru HDZ-a u Lisinskom, a nakon demokratskih izbora, postaje član hrvatske vlade na poziciji ministra iseljeništva.

Šušak se već tada profiliše u lidera tzv. hercegovačke struje u HDZ-u, koja je imala tvrde nacionalističke stavove i koketirala s ustaštvom. I s pozicije ministra dijaspore Šušak se bavio pitanjima naoružavanja Hrvatske, što mu je i zvanično postao zadatak kad je 18. septembra imenovan za ministra odbrane.

Na proleće 1991, u vreme velikih napetosti između Hrvata i Srba u Slavoniji, izbija prvi veliki skandal u kome je Šušak bio upleten. On je u društvu HDZ-ovih ekstremista Vice Vukojevića i Branimira Glavaša 8. aprila pucao po Borovu selu kako bi isprovocirao lokalno srpsko stanovništvo. Njih trojica su u noći na Borovo selo iz armbrusta, protivoklopnog lansera, ispalili više projektila prema Borovu selu, o čemu je, pak, svedočio kasnije u sumnjivim okolnostima ubijeni šef osječke policije Josip Reihl-Kir.

Da nije reč samo o ratnoj legendi nego o sudski potvrđenoj činjenici, pokazalo se na suđenju Branimiru Glavašu godinama kasnije. Na njemu je svedočio prvi hrvatski ministar unutrašnjih poslova Josip Boljkovac, rekavši da se taj napad na Borovo selo zaista dogodio, zbog čega ga je, pak, Vice Vukojević tužio za klevetu. No sud je presudio da Boljkovac nije oklevetao Vukojevića, s obzirom na to da je Boljkovac kao sudski svedok jednostavno prepričao što se dogodilo.

Taj događaj je pokazao da je Šušak bio spreman na sve kako bi ostvario svoj politički cilj nezavisne hrvatske države, uključujući i raketiranje hrvatskih građana srpske nacionalnosti, no to ga je i učinilo uspešnim dugogodišnjim Tuđmanovim saradnikom i uspešnim ministrom odbrane.

MORH je pod Šuškovim vodstvom ilegalno kupovao oružje diljem svijeta, na što je Hrvatska bila primorana zbog UN-ova embarga na uvoz oružja, ali to je istodobno omogućilo veliko bogaćenje dobro pozicioniranih pojedinaca, poput generala Vladimira Zagorca, koji doslovno tijekom cijelog Domovinskog rata nikad nije vidio ratište. Šušak je promovirao i novu generaciju većinom neškolovanih hrvatskih generala, kao što su Ivan Korade, Ivan Čermak, Ljubo Ćesić Rojs, Mirko Norac i mnogi drugi, iza kojih su ostale ne samo ratne pobjede nego i razni ratni zločini, kriminal, financijske malverzacije i nasilničko ponašanje.

Porodici Šušak se povratak u Hrvatsku veoma isplatio - u Kanadi su živeli životom niže srednje klase, dok su u Hrvatskoj dobili odlično plaćene i vrlo uticajne poslove u državnoj administraciji. Šuškova supruga Đurđa zaposlena je kao šefica kadrovske službe u tajnoj službi HIS, a porodica je stekla i raskošnu vilu u Zagrebu.

Kao ministar odbrane, Šušak se brzo sukobio s generalom Antunom Tusom, koji je bio načelnik Glavnog štaba, i to zbog Tusovog plana probijanja obruča oko Vukovara. Tus je kasnije izjavio da je Šušak, kako bi zaobišao generale HV-a koji su došli iz JNA, uspostavio dvostruku liniju zapovedanja, na šta se požalio i predsedniku Tuđmanu, no Šušak je očito imao slobodne ruke u vođenju MORH-a.

Dvostruka linija zapovedanja je i prema nekim svedočenjima upućenih dovela do pada bosanske Posavine 1992, a prema jednoj verziji događaja, to je bila posledica dogovora između Šuška i vođe bh. Srba, Radovana Karadžića.

Smatra se da je Šušak bio ključna osoba za upravljanje HDZ-om BiH u skladu sa željama Franje Tuđmana. Šušak je bio i jedan od najvećih zagovornika osnivanja tzv. Herceg-Bosne i veliki poklonik Mate Bobana, a takvu hrvatsku politiku predvođenu Franjom Tuđmanom Haški sud proglasio je udruženim zločinačkim poduhvatom. Sporno je i kakva je bila uloga u započinjanju rata između Hrvata i Bošnjaka u BiH.

Šušak je uspostavio dobre odnose s američkom administracijom Bila Klintona, naročito ministrom odbrane Vilijamom Perijem, koga je nekoliko puta i ugostio u Hrvatskoj. Američka podrška bila ključna za sprovođenje operacije Oluja. Tada je počinjeno dosta zločina nad civilima, zbog čega je Haški sud pripremao optužnice protiv Franje Tuđmana i Gojka Šuška, ali je obojicu smrt spasila od suđenja. Umesto njih, optuženi su generali HV-a, koji su posle višegodišnjeg procesa drugostepeno oslobođeni.

MORH je u Šuškovo vreme učestvovao u skrivanju osumnjičenih i optuženih za ratne zločine iz BiH, poput Ivice Rajića i grupe koja je operativno izvela masakr u bošnjačkom selu Ahmići. Zbog svoje velike političke moći i uticajne pozicije u stranačkoj i državnoj hijerarhiji, koju je uspostavio Tuđman, Šušak je zapravo učestvovao u svemu dobrom, ali i u svemu lošem što se vezivalo ta sektor odbrane, prenosi Index.

Poslednji javni nastup je imao 1998. kad je na saboru HDZ-a održao govor i bio izabran za potpredsednika stranke. U govoru se naročito založio za to da se Hrvatska usmeri na pomaganje Hrvatima u BiH.

Rak pluća mu je dijagnostikovan 1996, a umro je 3. maja 1998. u bolnici u Dubravi, u kojoj će nekoliko godina kasnije umreti i Franjo Tuđman. Na poziciji ministra odbrane nasledio ga je Andrija Hebrang, koji je nakon nekoliko meseci mandata napustio MORH uz objašnjenje da ne uspeva da se nosi s ogromnim kriminalom koji je tamo vladao.

Šuškove pristalice ga slave kao jednog od ključnih ljudi u odbrani Hrvatske, ali njegov primer ujedno svedoči o tome da se Domovinski rat iskoristio za mnogo toga negativnog što nije imalo nikakve direktne veze s odbranom države, prenosi zagrebački Index. Šušak se ne može odvojiti od Tuđmana, što znači da obojica imaju zasluge za stvaranje Republike Hrvatske kao forme, dok je sadržaj koji su iza sebe ostavili više nego upitan i razočaravajući, zaključuje portal.

Kurir.rs/Index.hr
Foto: