U bici za Beograd u oktobru 1944. godine učestvovalo je 40-50 hiljada partizana, oko 30.000 crvenoarmejaca i 40-60 hiljada nemačkih vojnika. Poginulo je 2.953 boraca NOVJ i 976 crvenoarmejaca...

Borbe su vođene za svaku zgradu, a nekad se naporedovanje između dva kućna broja merilo danima. Poseban značaj imalo je osvajanje palate "Albanija", i isticanje trobojke sa petokrakom na njenom vrhu, jer je tada sa svoja 53 metra i 13 spratova bila najviša zgrada u Beogradu, vidljiva sa svih strana.

5-oslobodjenje-beogradaparadaoktobar.jpg
Foto: Privatna Arhiva

Uveče 19. oktobra "Albanija" se našla na meti puščane paljbe Prve proletereske brigade iz Kolarčev, i u unakrsnoj vatri sovjetskih tenkova sa Trga Republike i sa Terazija, koji su gađali mitraljeska gnezda u zgradi.

Koristeći njihovu vatrenu zaštitu, kroz ulaz iz Knez Mihailove zgradu su upla četiri borca Osme crnogorske brigade: komandir 2. čete Momo Jokić, desetari Milan Božović, Mlađo Cimbaljević i puškomitraljezac Miladin Petrović. Ovaj poslednji u nedrima je nosio zastavu, rešen da se probije na vrh zgrade.

Malo kasnije, iz Kolarčeve je u palatu "Albanija" ušla jedna brojnija partizanska grupa.

Navešćemo tri svedočenja učesnika borbi:

"Događalo se da se naši borci nalaze na petom ili na trećem spratu zgrade, a Nijemci na drugom ili na četvrtom spatu. Za likvidaciju pojedinih dijelova zgrade borci su pijucima probijali međuzidove, ubacujući ručne bombe kroz napravljene rupe."

5-oslobodjenje-palata-albanijaoktobar1944.jpg
Foto: Privatna Arhiva

"Nijemci se žilavo brane, sobu po sobu, sprat po sprat. Na ulazu, pored lifta koji ne radi, leže dva mrtva Nijemca, a na stepeništu, oslonjen na gelender, još jedan. Svuda gomila čaura i tragovi borbe. Negdje između trećeg i četvrtog sprata borci me opominju da ima još Nijemaca koji, skriveni, pucaju u leđa naših boraca. Tako su iz prostorija na trećem spratu, koje gledaju prema Kolarčevoj, iznenadili naše drugove: trojicu su ubili, a četvrtog ranili. Na četvrtom su se iz jedne prostorije pojavili njemački puškomitraljezac i njegov pomoćnik. Predali su se."

"Nemci su napadali kroz oba ulaza. Nastala je ogorčena borba bombama i bliskim rafalima na stepeništima i kroz sobe, od sprata do sprata. Preko nemačkih leševa, stepeništem su grabile borbene grupe 2. čete ka ravnom krovu zgrade, na kojoj su likvidirali poslednju nemačku posadu, koja je uporno branila visoku zgradu."

Miladin Petrović mogao je da istakne zastavu koju je nosio i da obznani dolazak slobode Beogradu. Poginuo je nekoliko sedmica kasnije, 8. decembra iste te godine, na Sremskom frontu, a o njegovom podvigu svedoči skromna kamena ploča na neupadljiovom mestu u ulazu "Albanije".

Ova priča, međutim, počela je nekoliko dana pre nego što je zauzeta "Albanija". Prema svedočenju Miodraga Mirkovića, pukovnika JNA i borca Osme crnogorske brigade, na tek oslobođenoj Slaviji, partizanima je prišla devojka koju nikada ranije nisu videli i pružila im zastavu sa petokrakom koju je sašila.

"Stavite je na 'Albaniju', drugovi!", rekla im je.

Miladin Petrović, devetnaestogodišnjak iz okoline Lajkovca, uzeo je zastavu iz njenih ruku i pošao na zadatak koji je vrlo lako mogao da ga košta glave.

Takvo je vreme bilo...

(Kurir.rs/M.Petrović)