SUD PRAVDE U HAGU: Usmena rasprava završena, presuda do 2015.

Srbija je u svojoj završnoj reči u petak od MSP zatražila da operaciju "Oluja" koju su izvršile oružane snage Hrvatske proglasi za genocid nad sprskim narodom i tu državu proglasi krivom zbog kršenja Konvencije o sprečavanju genocida

Konačna presuda, na koju ne postoji pravo žalbe, prema očekivanju stručnjaka, mogla bi da bude javno objavljena do kraja ove ili početkom 2015. godine i biće obavezujuća za obe države. Pošto je usmena rasprava završena, sud danas na svom sajtu treba da objavi iskaze svedoka i veštaka priložene u pisanoj formi, a skida se i embargo sa obljavljivanja iskaza svedoka Hrvatske koji su ispitani unakrsno tokom usmene rasprave. Svedoci srpske strane nisu unakrsno ispitivani.

Srbija je u svojoj završnoj reči u petak od MSP zatražila da operaciju "Oluja" koju su izvršile oružane snage Hrvatske proglasi za genocid nad sprskim narodom i tu državu proglasi krivom zbog kršenja Konvencije o sprečavanju genocida. Pored toga, protivtužbenim zahtevom Srbija je predložila da MSP presudom obaveže Hrvatsku na reparacije Srbima iz Krajine zbog zločina koje su pretrpeli tokom "Oluje". Izlažući protitužbeni zatev Srbije šef srpskog pravnog tima Saša Obradović rekao je da Srbija traži i da se omogući slobodan povratak Srbima koji se još nisu vratili u Hrvatsku, da "Oluja" prestane da se slavi kao nacionalni praznik u Hrvatskoj, kao i da se kazne svi izvršioci zločina.Što se tiče hrvatske tužbe, sprski pravni tim je tražio da ona bude odbačena, jer Srbija ne može da odogvara za dela koja su izršena pre njenog nastanka kao države 27. aprila 1992. godine.

Alternativno, ako sud ipak nađe da ipak ima nadležnost za period pre tog datuma, onda da tužbeni zahtev Hrvatske bude odbijen, jer nema svoj osnov ni u cinjicama ni u pravu, poručio je Obradović.Predstavnici hrvatskog pravnog tima danas su odgovarali na srpske optužbe tvrdeći da Oluja nije bila genocid, da bi na kraju od suda zatražii da odbije srpsku tužbu.Predstavnik tima iz hrvatske, američki advokat Kier Starmer, poručio je čak da oslobađajuća presuda Haškog tribunala u predmetu “Gotovina i drugi” predstavlja sama po sebi kraj protivtužbe Srbije pred ovim sudom.

On je, takođe, kritikovao tezu Srbije o prekomernom granatiranju gradova u Krajini navodeći da se “iz posljednjih usmenih izlaganja pravnog tima Srbije može zaključiti da je Srbija izgubila veru u svoju protivtužbu”, izvrćući reči članova srpskog pravnog tima.U tom maniru govorio je i njegov timski kolega Filip Sands navodeći da je pravni tim Srbije u petak "potpuno odustao od pokušaja da uveri Sud da je granatiranje četiri grada u Krajini bilo nezakonito", već da kako je ukazao novu teoriju sada temelji da je to “genocidno u svojoj prirodi".

Sands je, takođe, ocenio kao nedolično napadanje pokojnog hrvatskog predsednika Hrvatske Franju Tuđmana od strane srpskog tima, navodeći da poređenje Tuđmana sa nacistima i njihovim planiranjem "konačnog rešenja židovskog pitanja" uopšte ne zaslužuje odgovor hrvatske strane.Šefica hrvatskog pravnog tima Vesna Crnić Grotić, koja je iznela poslednju reč u odbranu Hrvatske, tvrdila je da Srbija manipuliše brojkama nestalih napominjući da je Hrvatska MSP-u pre dve sedmice predala jedini verodostojni dokument s brojem nestalih.

“Taj broj je 1663 i uključuje sve nestale osobe na području RH od 1991. do 1995., ukljućujući i Hrvate i Srbe i građane drugih nacionalnosti”, navela je Crnić Grotić.Tokom čitavog sukoba ubijeno je ili nestalo 6.361 Srba, dok Komisija za nestala lica još traga za više od 1.700.Prema Izveštaju generalnog sekretara UN, od 18. oktobra 1995, oko 200.000 krajiških Srba pobeglo je pod napadom hrvatskih vladinih snaga. Takođe 1931. godine Srbi su činili gotovo 20 odsto od ukupnog stanovništva Hrvatske u okviru Kraljevine Jugoslavije, a prema popisu iz 2011. oni su na nivou od 4,36 odsto od ukupnog broja hrvatskog stanovništva. Trenutni broj etničkih Srba u Hrvatskoj je tri puta manji od njihovog broja 1991. godine.

Usmenom raspravom okončano je sučeljavanje argumenata i dokaza dve strane u sporu koji je počeo još 1999. godine podnošenjem hrvatske tužbe Međunarodnom sudu pravde protiv Srbije.Hrvatska, predvođena tadašnjim predsednikom Franjom Tuđmanom, je 2. jula 1999. godine pokrenula postupak pred MSP protiv tadašnje SRJ zbog navodnog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida tokom oružanih sukoba na teritoriji te Republike od 1991. do 1995. godine.Srbija je odgovorila kontratužbom koja se zasniva na istom činjeničnom i pravnom osnovu na kome je podneta hrvatska tužba, odnosno na Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida.

Sud će narednih meseci odmeravati dokaze i utvrditi da li su Hrvatska, odnosno Srbija, kao države prekršile Konvenciju o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, odnosno izvršile genocid na teritoriji Hrvatske u periodu koji je obuhvaćen tužbom i kontratužbom od 1991. do 1995. godine.Tek ukoliko presudom bude utvrđeno da je postojala odgovornost pojedine države za genocid, moglo bi da se pokrene i pitanje naknade štete.O tužbi i kontratužbi Hrvatske i Srbije odlučivaće ukupno 17 sudija, 15 stalnih sudija i dvoje ad hoc sudija iz Srbije i Hrvatske.Sudskim većem predsedava Slovak Peter Tomka, koji je na mestu predsednika suda od februara 2012. godine.

Pored njega i potpredsednika suda Bernarda Sepulvede-Amora iz Meksika, o sporu Hrvatske i Srbije odlučivaće još i sudije Hisaši Ovada iz Japana, Roni Abraham iz Francuske, Kenet Kit sa Novog Zelanda, Muhamed Benuna iz Maroka, Leonid Skotnikov iz Rusije, Antonio Trindade iz Brazila, Abdulkavi Ahmed Jusuf iz Somalije, Kristofer Grinvud iz Velike Britanije, Džoan Donohju iz SAD, Đordo Gaja iz Italije, Džulija Sebutinde iz Ugande i Su Handin iz Kine.Ad hok sudije su profesor Pravnog fakulteta u Beogradu Milenko Kreća i profesor Pravnog falukteta u Zagrebu, u penziji, Budislav Lukas.Šef hrvatskog pravnog tima je profesorka međunarodnog prava iz Rijeke Vesna Crnić-Grotić; pomoćnica ministra spoljnih poslova Andrea Metelko-Zgombić, britanski pravnici Džejms Kroford, Filipa Sendsa i Kir Starmer.

Član hrvatskog tima je i američki advokat Luka Mišetić, koji je pred Haškim tribunalom zastupao generala Anta Gotovinu.Članovi srpskog pravnog tima profesori su Andreas Cimerman i Kristijan Tams iz Nemačke, britanski advokat Vejn Džordaš, kanadski profesor Vilijem Šabas, kao i srpski advokati Novak Lukić i Dušan Ignjatović.U protivtužbi Srbije su detaljno opisani masovni zločini i genocid nad Srbima koji su izršile zvanične hvatske oružane snage na čelu sa državnim rukovodstvom predvođenim predsednikom Franjom Tuđmanom.Glavni dokaz genocidne namere i istrebljenja Srba iz Hrvatske su transkripti sa sastanka Tuđmana sa vojnim vrhom hrvatske na Brionima 1995. godine na kom je planirana operacija Oluja.

Sudu su ranije dostavljeni transkripti sa tog sastanka među kojima je i ključna rečenica Franje Tuđama koja dokazuje želju za uništenjem sprske etničke grupacije u Hrvatskoj "da Srbima treba zadati takav udarac da praktično nestanu".Srpska strana je podnela sudu i prezentovala niz dokaza i svedočenja da operacija "Oluja" ispunjava sve elemente krivičnog dela genocida, kao i da je Hrvatska prekršila svoje obaveze iz Konvencije o sprečavanju genocida.Osim opisanih zločina u periodu od 1991. do 1995. u Hrvatskoj, protivtužba Srbije predočila je istorijski kontekst događaja osvrćući se i na period od 1941-1945. godine, radi lakšeg razumevanja dogadaja koji su usledili od 1991-1995. godine.Međunarodnom sudu pravde su podneti podaci o zločinima počinjenim u Gospiću, Sisku, Pakračkoj poljani, Karlovcu, Osijeku, Paulinom Dvoru, Medačkom džepu, na Maslenici i tokom operacija "Bljesak" i "Oluja".

Pored utvrđivanja da li je počinjen genocid u Hrvatskoj od strane jedne ili druge države u sporu, jedno od pitanja koja će sud utvrđivati na zahtev Srbije, je pitanje vremenske nadležnosti za odlučivanje.Naime, Srbija osporava nadležnost suda za odlučivanje o događajima koji su se desili od 1991. do 27. aprila 1992. godine kada je formirana SRJ, a čiji je pravni sukcesor Srbija.Usmenoj raspravi, prethodila je dugogodišnja pisana rasprava koja se odvijala putem podnošenja pisanih podnesaka sudu, kao što su: tužba, odgovor na tužbu, konratužba, odgovor na nju, a sve uz obimnu dokumentaciju na više desetina hiljada stranica.