STEFAN DRAGUTIN (TEOKTIST): Kralj skinuo krunu, pa se potpuno posvetio Bogu

Srpski kralj Uroš I i kraljica Jelena Anžujska imali su sinove Dragutina i Milutina. Dragutin, rođen najkasnije 1253. godine, oženio se Katelinom, ćerkom ugarskog kralja, i s njom izrodio sinove Vladislava i Urošica i ćerku Jelenu.

Božja opomena

Ubrzo pošto mu se sin Dragutin oženio, otac Uroš proglasio ga je za svog naslednika. Arhiepiskop Danilo II u svom delu „Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih“ beleži da je Dragutin, ponesen laskavom titulom „mladi kralj“, uz pomoć Ugara 1276. godine zbacio oca. Uroš se u Draču zamonašio pod imenom Simeon, a Dragutin je podelio državu na tri dela: kraljica Jelena Anžujska vladala je oblastima Zete, Trebinja, Plava i Poibarja, Milutin, Dragutinov mlađi brat, južnim delom države, a Dragutin većim, severnim delom.Šest godina kasnije, dok je boravio u letnjikovcu Nemanjića Jelaču, desetak kilometara od Novog Pazara, pao je s konja i slomio nogu. Shvativši ovu nesreću kao Božju opomenu, Dragutin je na saboru u obližnjoj Deževi 1282. predao vlast Milutinu. Danilo II navodi da mu je pritom rekao: „Ljubljeni brate moj, evo vidiš: kako učinih, tako mi se i vrati, neću vladati na prestolu ovom, koji silom uzeh roditelju svom.“

Pod svojom upravom zadržao je samo moravičku oblast, a od tašte, ugarske kraljice Jelisavete Kumanske, dobio je Mačvu - onda je smatrana Sremom - i Beograd, i krajeve u severoistočnoj Bosni. Od tada se naziva „sremskim kraljem“ i živi pobožno, čineći mnoga dobra dela. U svom dvoru izrađuje zlatne posude za crkvena bogosluženja i poklanja ih manastirima u Rusiji, Jerusalimu, Sinaju i drugim svetim mestima. Prvi je odlazio na bogosluženje i ostajao do kraja, navode njegovi životopisci. Nosio je grubu lanenu košulju i pojas od trske koji mu se usecao u telo, a 23 godine „živeo je sa svojom ženom kao sa sestrom“.

Pred smrt, proglasio je svog sina Vladislava II za naslednika, pismom se oprostio od brata Milutina i zamonašio se pod imenom Teoktist. Umro je 1316. godine u svom prestonom gradu Debrcu, nedaleko od današnjih Vladimiraca u Mačvi.

Telo mu je preneto u Ðurđeve stupove, u kapelu Svetog Nikole, koju je za života podigao, a docnije u Studenicu.

Veliki ktitor

Kralj Dragutin je sa svojim bratom, kraljem Milutinom podigao manastir Svetog Ahilija u Arilju. Pominje se kao ktitor Tronoše kod Loznice, Ćelija kod Valjeva, Rače pored Drine, manastira Paparaće kod Banjaluke i još dosta manastira i crkava u Srbiji i Bosni.

Predstavljen je na freskama u Ðurđevim stupovima, Arilju, Peći, Sopoćanima i Gračanici, a njegov lik nalazi se i na ikoni Svetog Nikole koja se čuva u Bariju i na ikoni svetih apostola Petra i Pavla, zajedno s majkom Jelenom i bratom Milutinom, koja se nalazi u Vatikanskom muzeju u Rimu. Obe su nastale u 14. veku.

Srpska pravoslavna crkva slavi ga 12. novembra.