MAKARIJE SOKOLOVIĆ: Brat Mehmed-paše obnovio Patrijaršiju
Novo poglavlje
Tek 1557. počinje novo poglavlje u istoriji Srpske pravoslavne crkve. Te godine ponovo je uspostavljena samostalnost Pećke patrijaršije.
Najveću zaslugu za ovo imaju braća Sokolović, Makarije i Bajo. Onu su bili poreklom od male vlastele Sokolovića kod Rudog. Baja su Turci uzeli u ime danka u krvi i on je dostigao visok položaj u turskom carstvu - kao Mehmed-paša dospeo je do mesta velikog vezira, prvog čoveka posle sultana.
O Makariju se malo zna, tek da je pre izbora za patrijarha bio arhimandrit manastira Hilandara. Njegovi savremenici svedoče da je bio „dobar, pravedan i krotak čovek“. Koristeći moć svog brata Mehmed-paše, povratio je samostalnost Pećke patrijaršije i gotovo sve Srbe doveo pod jednu zajedničku crkvenu vlast.
Teritorijalna rasprostranjenost Pećke patrijaršije našla je odraz i u Makarijevoj tituli, u kojoj se pominju četiri teritorijalne celine: Srbija, Bugarska, zapadno Pomorje i gornje Podunavlje, odnosno Ugarska. Prostor Patrijaršije obuhvatao je, pored zemalja cara Dušana i Uroša Nemanjića, još i područja Bačke, Banata, Baranje, Srema, Slavonije, Bosanske Krajine, Bosne, Like, Krbave i Dalmacije i imao je više od četrdeset eparhija, među njima i novoosnovane: Trebinjsku, Požešku i dr.
U njegovo vreme obnovljeni su manastiri Banja kod Priboja, Gračanica, Studenica, Pećka patrijaršija i Budisavci na Kosovu. U manastirima je oživela ikonopisačka, zlatarska i prepisivačka delatnost. Umetnosti, književnost i celokupna srpska kultura doživljavaju tada svojevrsnu renesansu.
Vladarske povlastice
Mudrom politikom, i svakako uz pomoć brata, Makarije je od sultana dobio povlastice kakve su imali vaseljenski patrijarsi: upravljanje crkvenom imovinom, naplaćivanje crkvenih dažbina, nasleđivanje imovine onih koji su umrli bez naslednika i pravo da postavlja mitropolite i episkope, uz prethodnu sultanovu saglasnost. Ali dobio je i neka prava koja nisu imala veze s crkvom, već su ranije pripadala vladaru - potvrđivanje pravila svih esnafskih organizacija, suđenje u bračnim sporovima i predmetima krivične prirode - koja su patrijarha činila i čuvarem državne tradicije.
Makarije se s trona povukao 1570. ili 1571. godine, želeći da za života utvrdi samostalnost Patrijaršije i postavi naslednika.
U Gornjoj crkvi manastira Banja nalazi se freska na kojoj Makarije predaje vlast svom nasledniku, bratancu Antoniju.
Pećka patrijaršija funkcionisala je do 1766, kad je ponovo ukinuta i taj prostor potčinjen Carigradskoj patrijaršiji.
Makarije je umro 1574, a Srpska crkva proslavlja ga 12. septembra.
DEČANCI NESTOR I JEFTIMIJE
U 16. veku u Beljakoj pustinji iznad Dečana živeo je isposnik starac Nestor. Između ostalog, on je 1565. naručio da se izradi veliki krst u tisovom drvetu, a dve godine kasnije u Brezojevcima kod Plava učestvovao je uzidanju i oslikavanju crkve. Veruje se da se tu nalazila i njegova isposnica. Crkva Nestora Dečanskog slavi 24. novembra. O Nestorovom savremeniku i sabratu iz Dečana Jeftimiju ne zna se ništa osim da se pominje u Opštoj stihiri svima svetima. Proslavlja se takođe 24. novembra.
Ovaj feljton pisan je na osnovu monografije „Sveti Srbi“ dr Slobodana Mileusnića, u izdanju „Pravoslavne reči“ iz Novog Sada. Fotografije su takođe preuzete iz ove monografije
VUČIĆ RAME UZ RAME SA SVETSKIM LIDERIMA: Predsednik na Samitu Evropske političke zajednice o ozbiljnim izazovima i sukobima sa kojima se suočava ceo svet (FOTO)