NAJPRECIZNIJI KALENDAR: Božić ne bismo slavili danas da je bilo po Milankoviću

Da Srbi slave Božić i Srpsku Novu godinu po Milutinu Milankoviću, onda bi ove praznike obeležavali 13 dana ranije odnosno poštujući kalendar svetski poznatog geofizičara, klimatologa i astronoma.

Nakon obimnog istraživanja, čuveni srpski naučnik utvrdio je da julijanski kalendar od kako je uspostavljen 325. godine u Nikeji kasni po dan na svakih 128 godina. Zbog toga je na taj kalendar dodao 13 dana.

Takođe, po Milankoviću svi meseci imaju po 30 dana osim februara sa 28 u prostoj odnosno 29 dana u prestupnoj godini. Milankovićev kalendar tačniji je i od gregorijanskog računanja vremena koji kasni dan na svakih 3.280 godina.

Poznati astronom napravio je kalendar na inicijativu vaseljenskog patrijarha Milentija IV koji je 1923. godine smatrao da je potrebno uspostaviti novo računanje vremena zbog velikog raskoraka u kalendarima hrišćanskih crkvi.

"U to vreme u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca svi praznici su se slavili po dva puta, a i dalje je postojala iluzija da možemo da živimo jedni s drugima. Takođe, patrijarh Milentije i ministar vera Ljuba Jovanović plašili su se da razlike u kalendarima mogu izazvati kulturnu pometnju, ali i dovesti do privrednih gubitaka zbog velikog broja slobodnih dana", priča Aleksandar Petrović, profesor kulturne antropologije na Filološkom fakultetu.

Kongres u Carigradu

Milanković je svoj kalendar predstavio na Svepravoslavnom kongresu 1923. godine u Carigradu.

"On je zapravo reformisao model računanja vremena Maksima Trpkovića, profesora gimnazije, koji mu je bio odlična polazna osnova. Na kongresu u Carigradu najpre je odbačen rumunski predlog reformisanog julijanskog kalendara. Milankovićevo rešenje odmah su prihvatili Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska, Bugarska i Rumunska patrijaršija, kao i Atinska i Finska arhiepiskopija. Zanimljivo da su protiv bili Srpska, Jerusalimska i Ruska pravoslavna crkva", ističe Petrović.

Znaju se i konkretni razlozi zbog čega Milankovićev kalendar nije “prošao”.

"Jerusalimska pravoslavna crkva nikako nije htela da svi hrišćani slave praznik istog dana jer ne bi mogli da izdrže toliki priliv vernika iz celog sveta. S druge strane, ruska crkva je u to vreme odbijala sve reforme patrijarha Milentija, dok u srpskoj crkvi nije bilo konsenzusa. Takođe, kongres nije bio legalna ustanova crkvenog odlučivanja nego sabor", objašnjava Petrović.

Strah od dominacije zapadne crkve

Danas, pak, postoje dvostruki pristupi Milankovićevom kalendaru, smatra Petrović.

"S jedne strane imamo stav da kalendar treba da bude građanski, a ne crkveni dok, s druge, postoji zazor da će istovetnost datuma dovesti do potpune dominacije zapadne nad istočnom crkvom odnosno pokatoličenja velikog broja pravoslavnih hrišćana. Zapadna crkva je i ovako trenutno finansijski moćnija i brojnija. Zbog toga pravoslavne crkve brane Julijanski kalendar iako je pogrešan", tvrdi Petrović.

On ističe da crkva veoma teško prihvata promene kakvu bi sigurno doneo novi kalendar.

"Ako bi to prihvatila crkva bi ugrozila simboliku vere koja je večna. Svaka promena relativizuje veru. Zbog toga su crkveni ljudi oprezni u razmišljanju. Kad donesu odluku onda nema nazad", naglašava Petrović i dodaje da su Trpković i Milanković usaglasili zemaljske i nebeske cikluse.

Inače, tvorac Julijanskog kalendara je grčki astronom Sosigen na inicijativu Julija Cezara, pa zbog toga i nosi njegovo ime. Cezar je ovaj kalendar zvanično uveo 45. godine pre nove ere. Gregorijanski kalendar prvi je predložio kalabrijski doktor Alojzije Lili, a 1582. godine ga je proglasio papa Grgur XIII po kome je dobio ime.

Ovo su promene koje je Milanković predložio:

- Na Julijanski kalendar treba dodati 13 dana koji predstavljaju razliku u računanju vremena koja se akumilirala od pravljenja prvog kalendara 325. godine u Nikeji.

- Crkveni praznici koji padaju u dane između 1. i 14. oktobra, a koji su izostavljeni iz kalendara, slaviće se svi 14. oktobra, ako nadležni sveštenik ne predloži drugačije.

- Svi meseci u godini imaće isti broj dana. Februar će imati 28 dana u prostoj godini, a 29 dana u prestupnoj.

- Postoje dve vrste godine: prosta (neprestupna) sa 365 dana i prestupna sa 366 dana. Prestupna će biti svaka četvrta godina, odnosno ona koja je deljiva sa brojem 4 bez ostatka.

Izuzetak od pravila po Milankoviću su sekularne (vekovne) godine:

Sekularne ili godine stoleća (one koje se završavaju sa 00 na kraju) biće prestupne samo ako broj vekova podeljen sa brojem 9 daje ostatak 2 ili 6. Drugim rečima, ako broj godina podeljen sa 900 daje ostatak 200 ili 600, ta godina će biti prestupna (2000, 2400, 2900, 3300, 3800, itd.). Ostale su proste (2100, 2200, 2300, 2500, 2600, 2700, 2800, 3000, 3100, 3200, 3400, 3500, 3600, 3700 itd.).

- Fiksni svetovni praznici zadržaće datume koje su imali i do tada.

- Pokretni praznici zavisiće od datuma Vaskrsa. U saglasnosti sa kanonskim odredbama, Vaskrs će se slaviti prve nedelje posle punog Meseca posle prolećne ravnodnevnice.

- Uskršnji pun Mesec biće određen astronomskim proračunom, koji za reper uzima meridijan koji prolazi kroz kupolu Hristovog hrama u svetom gradu Jerusalimu.

- Vaseljenski patrijarh zahtevaće od Petrograda, Atine, Beograda i Bukurešta da izračunaju dugoročnu tabelu kada pada Vaskrs i dužni su je dati svim ostalim pravoslavnim crkvama.

Božić po julijanskom, a Vaskrs po lunarnom kalendaru

Za razliku od Božića kojeg katolici slave svakog 25. decembra, a pravoslavci 7. januara, Vaskrs hrišćani ne slave određenog datuma.

"To je zato što se Vaskrs određuje po lunarnom, a ne solarnom kalendaru. Vaskrs svake godine pada uoči jevrejskog praznika Pashe odnosno prve nedelje posle prvog punog meseca nakon ravnodnevnice. Zanimljivo, da Grci Božić slave kad i katolici, a Vaskrs kad i pravoslavci", kaže Petrović.

(Blic)