OVAKO SU DRAŽINI VOJNICI SPASLI 417 SAVEZNIČKIH PILOTA: Amerikanci i danas veličaju ovu misiju

Operacija Vazdušni most, na zapadu poznata kao operacija Halyard izvršena je sredinom 1944. godine od strane avijacije SAD-a u saradnji sa Jugoslovenskom vojskom u Otadžbini i Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije.

Piloti su najviše evakuisani sa improvizovanog četničkog aerodroma u selu Pranjani 1944. godine, koji je počeo da se gradi u martu te godine po naredbi Draže Mihailovića.

Komandant Prvog ravnogorskog korpusa, kapetan Zvonimir Vučković, odabrao je sa američkim kapetanom Džordžom Musulinom pogodan teren na planinskoj visoravni nedaleko od sela Pranjani u Zapadnoj Srbiji, na mestu zvanom Galovića polje. Pilote je trebalo evakuisati za Italiju.

U prvoj misiji evakuisani su Britanci na čelu sa generalom Čarlsom Armstrongom, i to krajem maja 1944. godine, a sa njima i izvestan broj savezničkih avijatičara. Tada je za Italiju odleteo i američki kapetan Musulin.

Naredna je bila u noći izmešu 9. i 10. avgusta 1944. godine kada se po noći spustila grupa aviona C-47, ukrcali su avijatičare i odvezli za Bari uz pratnju eskadrile lovačkih aviona. Ujutru je još osam transportih aviona evakuisalo još jednu veću grupu avijatičara a evakuisani su i neki američki građani, koji su se za vreme rata zatekli u Srbiji, kao i članovi vojno - političke misije predvođenom političarem Adamom Pribićevićem i kapetanom Zvonimirom Vučkovićem. I naredih dana 12, 15, 18 i 29. avgusta vršena je evakuacija avijatičara.

Pod pritiskom partizana, vrhovna komanda JVuO napustila je Pranjane i prebacila se u Mačvu. U mestu Koceljevu sa improvizovanog aerodroma, nastavljena je evakuacija američkih avijatičara 17. i 29 septembra 1944. godine.

Sredinom oktobra 1944. godine, pod pritiskom partizanskih snaga, Vrhovna komanda JVuO prelazi sa svojim jedinicama iz Srbije u Istočnu Bosnu. Na planini Ozren osposobljeno je novo uzletište u blizini sela Boljanić, blizu Doboja, od 22. oktobra do 1. novembra 1944. godine. Sa ovog uzletišta otišao je u Italiju šef američke vojne misije, pukovnik Robert Mekdauel, 1. novembra 1944. godine. Sa njima je otišao i kapetan Džon Milodragović i poručnik Majkl Rajačić. Sa uzletišta u Boljaniću je i kapetan Nik Lalić 27. decembra 1944. godine odleteo za Italiju, a i radio - telegrafista Artur Džibilijan.

Poslednja evakuacija sa Ozrena obavljena je krajem februara 1945. godine po vrlo hladnom vremenu. Tada su u dva transportna aviona C-47 u pratnji nekoliko lovaca evakuisani preostali Amerikanci.

Neki od američkih avijatičara čiju su evakuaciju pomogli četnici, kasnije su tokom beogradskog suđenja Draži Mihajloviću ustali u odbranu generala i osnovali Komitet za pravedno suđenje angažujući američku javnost. Nakon izvršene presude, izvršili su pritisak na američku vladu, da prizna zasluge Mihailoviću.

Predsednik SAD Hari Truman je 29. marta 1948. godine posthumno generala Dragoljuba Mihailovića najvišim ordenom SAD - Legijom za zasluge.

(Wikipedia/E.P.K.)