Predstavljamo neka od najneobičnijih natprirodnih bića iz stare srpske mitologije

Zbog pomora stoke, ali i ljudi, oko pojave golubačke mušice nastale su brojne legende

Golubačka mušica (na latinskom Simulium raptans golubacense) vrsta je insekta endemska za Srbiju, to jest, kako samo ime govori, opštinu Golubac. S obzirom na to da je ovaj mušica u 19. i prvoj polovini 20. veka izazivala veliki pomor stoke, a bila je prilično opasna i po ljude, nazvana je i „leteća smrt“, a oko nje su ispredane mitološke priče o rađanju iz aline ili aždajine utrobe.

Crni oblaci

„Golubac su zidine od staroga gradića u nahiji Požarevačkoj kraj Dunava. U onome kraju postaju u proljeće nekakve muhe, koje se razilaze ne samo onuda po okolini nego prelijeću kašto i preko Morave u Šumadiju, i onamo se zovu muha Braničevke. Muhe ove stoci tako dosađuju da kašto i crkava od njih, osobito konji i goveda, jer im navale u usta i u uši. Narod u nahiji Požarevačkoj pripovijeda da se ove muhe roje iz pećine prema Golupcu, izlazeći u gomilama koliko kazan, pa se poslije rastavljaju i po vjetru lete“, piše Vuk Karadžić u „Životu i običajima naroda srpskog“.
7-prica-o-stvarima-kojijeh-nema-muha.jpg
Foto: Profimedia

Kako navodi, mušice se roje više puta, ali „prvi roj da je najljući i za stoku najgori, a potonji da su sve slabiji“.

„U proleće su se iz golubačkih pećina dizali rojevi, nalik crnim oblacima, a vetrovi bi ih nosili po Podunavlju i Pomoravlju, sve do Makedonije i Bosne. ‚Leteća smrt‘ je napadala ljude, stoku, uvlačila se u nos i ždrelo, izazivala upale, otekline i uginuća. Odbrana je bila mazanje katranom i paljenje stajnaka“, pišu Jelena Bujdić Krečković i Aleksandar Repedžić u knjizi „Legende, mitovi i narodni običaji Đerdapa“.

Mladunčetove suze

Opasne mušice su, naravno, raspalile maštu naroda, pa su oko njih stvorene legende.

„Jedni pripovedaju da je neko odnekuda iz Srbije tjerao nekakvu alu, pa je stigao u Stigu (i od tada ostalo ime Stig) i ranio je, ali se ona opet otela i ranjena utekla u onu pećinu i ondje od rane lipsala, pa od nje one muhe da postaju. Pripovijeda se da su Nijemci onu pećinu zaziđivali, ali kad dođe vreme da se muhe roje, zid se provali sam od sebe“, opisuje on.

Dok je u Vukovim zapisima ubica ale ili aždaje nepoznati junak, postoje druge priče prema kojima je taj ratnik bio ili epski junak Miloš Obilić, ili Sveti Đorđe. Osim toga, postoje i priče da je ubijena troglava golubačka aždaja u stvari bila poslednja rečna aždaja u Evropi.

„Kada je ova aždaja ubijena, iz njenog tela izlegle su se golubačke mušice, a narod priča poetičniju verziju - da su ovi nesnosni insekti nastali od suza aždajinog mladunčeta koje je plakalo za ubijenom majkom“, piše u „Legendama, mitovima i narodnim običajima Đerdapa“.

POVRATAK „KLINTONKI“

Golubačke mušice gotovo da su potpuno istrebljene nakon izgradnje hidroelektrane „Đerdap“ 1972, ali su se pojavile ponovo 1999. godine, neposredno nakon NATO bombardovanja Jugoslavije.

Zbog toga ih u pojedinim krajevima, do kojih leti dolaze, nazivaju „klintonkama“ po američkom predsedniku Bilu Klintonu. Kako pojedini istraživači navode, pojedinci nazivaju ove mušice i „furkinistice“ po starim lovačkim pričama o mitološkom biću furke.


7 sutra... Jednogonja i repač

Andrija Ivanović