Večeras je na RTS-u prikazan film "Crveni" koji je napisao, režirao producirao Voren Biti. Radnja filma vrti se oko života i karijere Džona Rida, verovatno najpoznatijeg svetskog novinara sa početka prošlog veka, koji se bavio hronikama Ruske revolucije, a svojevremeno je posetio i Srbiju.

Evo ko je glavni junak ovog kultnog filma i kako je on video našu zemlju sa početka prošlog veka.

Američki novinar i publicista Džon Rid, rođen je u 1887. godine u porodici industrijalaca. Diplomirao je na Harvardu i lagodno živeo u Njujorku, gde je objavljivao poeziju i pisao u novinama. Kad je Meksiko 1913. zahvatila revolucija, priidružio se kao ratni izveštač armiji Panča Vilje, a po izbijanju Prvog svetskog rata 1914. uputio se na zapadnoevropsko ratište. Godinu dana kasnije obišao je Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi".

Džon Rid je bio svedok Oktobarske revolucije u Rusiji 1917. godine. Oduševljen Lenjinovim idejama, kad se vratio u Njujork osnovao je Komunističku radničku partiju SAD. Umro je u Sovjetskom Savezu 1922. godine i sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi. O revoluciji je Rid napisao knjigu "Deset dana koji su potresli svet", a 1981. godine snimljen je film "Crveni" sa Vorenom Bitijem u ulozi ovog novinara.

Na putovanjima po ratom zahvaćenoj Evropi Džona Rida pratio je Bordman Robinson, čiji crteži ljudi, vojnika, žena, dece, i opustošenih predela u potpunosti opravdavaju naslove koje je Rid davao svojim izveštajima: "Zemlja smrti", "Istrebljena nacija", "Izgubljeni svet"... U Srbiji su boravili u aprilu i maju. Epidemija tifusa je već prolazila, umiralo je "samo" hiljadu ljudi dnevno u prentrpanim vojnim bolnicama, duž drumova i u zabačenim selima "u ovoj opustošenoj zemlji", psao je, "u kojoj su bojna polja, sela i drumovi zaudarali na plitko zakopane mrtvace i u kojoj su i potoci bili zagađeni leševima ljudi i konja".

ridov-crtez.jpg
Foto: Arhiva

Niš je video ovako:

"Po pločnicima se guralo mnoštvo čudno probranog sveta: Cigani, osiromašeni seljaci, žandarmi s velikim sabljama, u crvenim i plavim uniformama, porezniciodeveni kao generali, takođe sa sabljama, elegantni oficiri okićeni ordenjem, vojnici u prljavim dronjcima, nogu uvijenih u krpe - hromi vojnici, vojnici koji posrću na štakama, bez ruku, bez nogu, otpušteni iz pretrpanih bolnica i još modri i klecavi od tifusa - i svuda austirjski zarobljenici."

A ovako je video bolnicu u Nišu, kod Ćele-kule:

"Oko ovog mračnog spomenika bile su grupisane bolnice i drvene barake gde je smešten višak bolesnika. Vetar je okrenuo ka nama, donoseći zadah tela koja se znoje u groznici, bolesnih ljudi koji jedu, ljudskog tela što truli. Ušli smo u baraku, duž čijih su zidova postelje ležale jedna uz drugu, a pri slaboj svetlosti dveju sijalica mogli smo da vidimo pacijente kako se tresu u svojim prljavim ćebadima, po pet i šest njih natrpanih na dva kreveta. Neki su sedeli i apatično jeli, drugi su ležali kao mrtvi, neki su opet ispuštali ropćuće kratke jauke ili vikali iznenada uhvaćeni delirijumom. Bolničari koji su u istoj sobi spavali bili su austrijski zarobljenici. Prolazili smo kroz bolesničke sobe pune zadaha, u kojima je zaudaralo na raspadanje i smrt, dok nas nije sasvim obuzelo osećanje bespomoćnosti ovih krupnih ljudi i dok nam se nije smučilo od smrada."

(Kurir.rs/Momčilo Petrović)

POGLEDAJTE BONUS VIDEO:

Stogodišnjica Oktobarske revolucije i teorije zavere!