OSAM VEKOVA SAMOSTALNOSTI SPC (1): Put u Nikeju

Pridružujući se obeležavanju osamstogodišnjice dobijanja samostalnosti SPC, Kurir će u narednim brojevima predstaviti neke od najznačajnijih manastira - svedoke sjaja i veličine pravoslavlja u Srbiji.

Papa Honorije III uslišio je ovu molbu, jer je na taj način jačao svoj uticaj na Balkanu, pa je njegov visoki izaslanik 1017. godine doneo krunu u Rašku i krunisao Stefana.

Ovo je naišlo na loš prijem u zemlji gde je pravoslavlje već bilo pustilo jak koren, a Stefanov brat Sava, monah i najuticajniji predstavnik pravoslavlja, zbog protesta i ne želeći da izaziva sukobe, napustio je Studenicu u Srbiji i otišao u Svetu Goru. Ali, kad iste te godine dođe do promena u odnosu snaga, pa Latini i Mađari oslabe, Stefan odlučuje da se vrati pravoslavlju.

Srdačno dočekan

Miri se sa Savom, i traži od njega da organizuje srpsku crkvu, što mu je na prvom mestu bilo potrebno iz političkih razloga.

Posle krstaškog osvajanja Carigrada, Vizantijsko carstvo raspalo se na nekoliko manjih država. Jedna od njih bila je Epirska despotovina, u kojoj je bilo i sedište Ohridske arhiepiskopije, koja je imala vlast nad sveštenicima u Raškoj. Druga je bila Nikeja, sedište Vaseljenske patrijaršije.

Sava je 1019. lično pošao u Nikeju, da kod nikejskog cara Teodora Prvog Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla Sarantena, izdejstvuje samostalnost srpske crkve.

U „Istoriji Srba“, Vladimir Ćorović beleži:

„U Nikeji Sava je bio srdačno dočekan. Za cara Teodora Laskarisa to je značilo da u Srbiji može dobiti jednog saveznika više, i to na Balkanu, za borbu protiv Latina (...) Za patrijarha to je značilo vraćanje Istoku i njegovom uticaju jedne zemlje, koja je bila u opasnosti da postane papinska domena. Oni stoga pristadoše da srpsku crkvu priznaju autokefalnom. Za arhiepiskopa samostalne srpske crkve bi posvećen sam Sava, jedna od najjačih ličnosti tadašnje Srbije, čovek sa mnogo veza među Srbima.“

Sava je u Nikeji posvećen za arhiepiskopa „sve srpske i pomorske zemlje“, a to je značilo da ima pravo da upravlja Crkvom, da rukovodi izborom episkopa, rukopolaže sveštenike, organizuje teološko obrazovanje i širi versko učenje.

Dobijanjem samostalnosti Srpska crkva stekla je pravo sazivanja arhijerejskog sabora koji je samostalno birao i posvećivao srpske episkope i arhiepiskopa. To je značilo i da novi crkveni poglavari više nisu morali da odlaze u Nikeju na čin posvećenja, već su ceremonije ustoličenja obavljane u Srbiji.

Sava je za sedište arhiepiskopije odabrao Žiču, zadužbinu brata Stefana.

Tako su srpske zemlje počele da dobijaju episkopije, vladičanska sedišta, manastire, sveštenike, a samim tim i kulturu, obrazovanje, zakone...

Duhovni centar

Središte arhiepiskopije u Žiči postalo je duhovni centar mlade srpske države.

Srbija je tako za vlade Stefana Prvovenčanog dobila dve velike tekovine u svom državnom razvoju: postala je kraljevina i dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju.

Kurir.rs/Momčilo Petrović/Foto: Shutterstock