SRPSKA SVETA GORA: Manastiri na Fruškoj gori su nekada predstavljali stub duhovnog i političkog života Srba!

Na Fruškoj gori je u periodu od XV do XVIII veka izgrađeno 35 pravoslavnih manastira, od kojih je sačuvano 16. Svi manastiri su smešteni na području od 50 km dužine i 10 km širine. Oni su nekada predstavljali stub duhovnog i političkog života Srba, a danas reprezentuju verske, istorijske i kulturne objekte od velike vrednosti i značaja.

Velika Remeta, sa crkvom iz XVIII veka, nalazi se na krajnjem istočnom delu Fruške gore, a Mala Remeta u centralnom - na dva kilometra od sela Jazak. Mala Remeta, poznata je i kao Remetica i Remetsko, a zbog bogato ukrašene fasade možda je i najlepši fruškogorski manastir. Predanje kaže da je Malu Remetu podigao kralj Dragutin, sin Uroša I i Jelene Anžujske.

Poslednji srpski despot Stefan Štiljanović 1520. godine sagradio je Kuveždin. Tu su u XVII veku, bežeći od Turaka, utočište našli monasi iz manastira Vinča i Slanci, koji su sa sobom doneli mnoge dragocenosti. U Drugom svetskom ratu je miniran, a obnovljen je tek u skorije vreme.

Nema dokumenata o tome, ali legenda kaže da je Zmaj Ognjeni Vuk (unuk despota Đurđa Brankovića) godine 1471. osnovao manastir Grgeteg, da bi u njega smestio svog slepog oca Grgura. U XVII veku bio je napušten, zatim delimično obnavljan, da bi novi život otpočeo 1901. godine. Ikonostas su oslikali Jakov Orfelin i Uroš Predić.

Novo Hopovo, sa crkvom Svetog Nikole iz 15. veka predstavlja najznačajniji hram svoje epohe na ovim prostorima. Turci su ga više puta rušili, a u XVII veku bio je prosvetni i kulturni centar Srba, jedno vreme i sedište episkopije, a u njema je postojala i ugledna slikarska škola.

Dva kilometra na istok od Novog Hopova, nadomak Iriga, nalazi se Staro Hopovo, jedan od najmanjih fruškogorskih manastira. Prvobitno sagrađena crkva potpuno je stradala u zemljotresa 1752. godine, a na njenim temeljima nikla je današnja.

Najzapadniji manastir na Fruškoj gori, u opštini Šid, jeste Privina glava. Navodno ga je podigao vlastelin Priva u XII veku, ali nikakvih dokaza za tu legendu nema. Obnavljan je i rušen kroz istoriju, a današnja crkva zidana je 1760. godine. Stradao je i u Drugom svetskom ratu, a obnova je počela 1987.

Rakovac je blizu Beočina, a smatra se da ga je krajem XV veka sagradio vlastelin Raka Milošević, veliki komornik despota Jovana Brankovića. Gradnju visokog zvonika platio je 1735. godine mitropolit Vićentije Jovanović. Rakovac je čuven po monasima koji su prepisivali knjige.

Šišatovac se nalazi pored sremskomitrovačkog sela Ležimir. Današnja velika manastirska crkva podignuta je 1778. godine. Starešina Šišatovca je početkom XIX veka bio pesnik i pisac, arhimandrit Lukijan Mušicki, kod kojeg je često navraćao Vuk Karadžić. Baš u ovom manastiru Filip Višnjić je Vuku kazivao pesme o Prvom srpskom ustanku.

Jazak je podignut 1736. godine na južnoj padini Fruške gore, na mestu starog istoimenog manastira koji je tokom vekova potpuno urušen, a na severnim padinama je manastir Beočin. U konacima ovog ženskog manastira od kraja Drugog svetskog rata do 1968. godine bio je smešten sanatorijum za plućne bolesti.

Izgradnja manastira Petkovica vezuje se za Jelenu, udovicu ktitora Kuveždina Stefana Štiljanovića, koja se zamonašila u Šišatovcu i podigla ovo zdanje. Stradao je više puta kroz istoriju, poslednji put u Drugom svetskom ratu, a obnovljen je 1950. godine.

Obnova monaškog života u manastiru Đipša počela je tek 1980. godine, a ponovno zidanje objekata u manastoru Bešenovo upravo je u toku.

Kurir / Momčilo Petrović

Foto: Shutterstock