250. RAKETNA BRIGADA SLAVI 59. ROĐENDAN: Kratka istorija herojske brigade koja čuva nebo Srbije od uljeza! OBORILI SU F117 i F16

U istoriji RV i PVO Jugoslavije 24. novembar 1962. godine ostaće upisan kao važan datum. Tog dana Naredbom državnog sekretara za poslove narodne odbrane FNR Jugoslavije pov.br.424/62 formiran je 250. raketni puk PVO, namenjen za protivvazdušnu odbranu Beograda, kao glavnog grada FNRJ. Puk je formiran po formaciji str.pov.br.508.205-9, koji osim komande i borbenih delova u sastavu prve raketne jedinice imao je i formiran Raketno-nastavni centar.

Prva raketna tehnika za 250. raketni puk stigla je 27. oktobra 1962. godine u večernjim časovima, kada je na aerodrom Batajnica pristigao prvi ešalon raketne tehnike, sva četiri ešalona raketnog naoružanja i raketne tehnike za novi raketni puk koji je bio naoružan raketnim sistemom V-75 Divna, koji su isporučivani sve do 12. novembra iste godine.

Paraleno sa dogovorom oko isporuke raketne tehnike počela je i preobuka ljudstva. Razrađen je kriterijum za formiranje raketnog puka, izbor ljudstva koje će popuniti taj puk i njihova preobuka. Doneseni su građevinski planovi za izgradnju i adaptiranje postojećih objekata na lokaciji predviđenoj za smeštaj raketnog puka na aerodromu Batajnica. Kurs ruskog jezika za 50 oficira i podoficira započeo je 1. septembra, a 25 starešina 25. oktobra odlaze u Sovjetski Savez na preobuku u grad Ulan Ude gde se nalazio raketno nastavni centar.

Gro kadra čili su oficir iz vazduhoplovno tehničke službe i protivavionske artiljerije. Preobuka na raketnu tehniku izabranog ljudstva započela je 10. decembra 1962, a završena svečanim postrojavanjem 72 oficira, 117 podficira i 39 vojnika 1. klase raketnog kursa PVO 14. juna 1963. Nastavu je izvodilo 40 raketnih stručnjaka iz SSSR na čelu sa pukovnikom Jeromenkom.

250. raketni puk PVO svoje prvo raketno gađanje imao je 1. jula 1963. godine kada je u ranim jutarnjim časovima lansirana prva raketa na poligonu Rt Kamenjak kod Pule. Prva raketa uništila je cilj, a lansirao ju je prvi raketni divizon pod komandom potpukovnika Branka Šimurine.

Nova raketna tehnika za 3. i 4. raketni divizion stigla je 14. decembra 1963. godine u šest ešalona. Primopredaja tehnike izvršena je do februara do marta 1964. Ono po čemu je 250. raketni puk bio jedinstven, kako piše istoričar Bojan Dimitrijević bio je u tome što je ovaj raketni puk jedinstven po upotrebi ruske i zapadne tehnike. Naime, raketno-tehnička sredstva su bila sovjetska, pa su sovjetske rakete išle u kombinaciji sa britanskim topovima M-12, američkom radio opremom, sovjetska vozila Gaz, Zil, Maz sa američkim džemsovima, džipovima, licencno izrađenim kampanjolama.. U martu 1964. naređeno je da će puk svoja sredstva prikazati na majskoj paradi iste godine pred Vrhovnim komandantom Josipom Brozom Titom. Puk je na paradi predstavljalo 108 pripadnika sa 12 raketa na vozilima i još nekoliko pratećih vozila.

Na prvo inostrano gađanje komanda 250. raketnog puka, 1. i 2. raketni divizioni sa 110 oficira i podoficira sa raketnom tehnikom sa železničke stanice Beograd krenuli su 23. septembra preko Mađarske na poligon za gađanje raketnih jednica PVO Ašuluk kod Astrahana u SSSR-u.

Veliki izazov za 250. raketni puk bila je Čehoslovačka kriza, kada je Sovjetski Savez sa većinom zemalja Varšavskog pakta izvršio vojnu invaziju na svoju jednu članicu. U povišeno stanje borbene gotovosti podignuta su tri raketna diviziona 250. raketnog puka koji su neprestano menjali lokacije . Tokom krize koja je trajala do oktobra meseca 1968. organi bezbednosti JNA registrovali su više izviđačkih opservacija ratnih položaja 1. rd koja su se nalazila u okolini sela Pećinci od strane vojnih atašea zemalja NATO i Varšavskog pakta. Kada je kriza okončana početkom oktobra 1968. godine u noći 7. na 8. oktobar sva tri raketna diviziona vratili su se na svoje mirnodopske pozicije.

Iskustva rata u Vijetnamu i na Bliskom istoku naterale su oficire PVO da zahtevaju da se u okviru “ Plana Rudo“ kupe raketni sistemi za borbu na srednjim i velikim visinama, ne ispod 18 kilometara. Priorite sa opremanje dobili su raketni pukovi u Beogradu i Zagrebu, gde se očekivala najveća dejstva agresora oba vojna saveza. Ubrzo krajem 1970-tih puk je opremljen novim raketnim sistemom S-125M Neva (SA-3).

Preformiranje 250. raketnog puka u raketnu brigadu počinje 1978. Uvođenjenjem raketnog sistema S-125M Neva pored četiri dotadašnja četiri raketna i jedan raketnotehnički divizion Divna, u sastav brigade ušla su i četiri novoformirana raketna i jedan raketno-tehnički divizion.

Prema planu Jedinstvo 1990. 1. i 2. raketni divizioni su prevedeni u rezervu, a brigada je ostala sa šest aktivnih diviziona A klasifikacije i dva raketno-tehnička diviziona. Međutim ova formacija je ukinuta 20. januara kad je ponovo vraćena formacija 8 raketnih dviziona plus dva raketno tehnička diviziona.

Ratna dešavanja na prostoru bivše Jugoslavije odrazila su se i na samu brigadu, koja postaje predmet obaveštajnog interesovanja pojednih bivših jugoslovenskih republika. Od Komande 1. Korpusa RV i PVO objedinjavanjem svih raketnih i jednica VOJIN sa prostora bivše SFRJ formiran je Korpus PVO gde je kičmu upravo činila 250. raketna brigada koja dobija pojačanje u tehnici iz rasformiranog 350. raketnog puka koji je stigao iz Slovenije preko Mostara do Batajnice. U sastav brigade ulaze 4 diviziona, pa sama brigada tako ima 12. raketnih diviziona od kojih je osam diviziona naoružanih sa raketni sistemom Neva i četiri sa raketnim sistemom Divna i dva raketno-tehnička diviziona.

Početkom marta 1994. naređene su nove organizacijsko-mobilizacijske promene u okviru projekta transformacije Vojske Jugoslavije. Tako se u okviru PVO ukidaju neobična rešenja doneta 1992. godine. Te promene zahvatile su i 250. raketnu brigadu koja spada na osam raketnih i dva raketno-tehnička diviziona naoružana samo raketnim sistemom Neva, a postojeći raketni sistemi Divna posle 32. godine upotrebe su povučeni iz naoružanja, a raketni divizioni koji su nosili brojeve od 9 do 12 su ukinuti, a ostali preformirani.

Agresija NATO pakta 1999.

Prvi bojevi ispit za 250. raketnu brigadu bila je NATO agresija 1999. godine. Brigada je imala zadatak da brani širi reon grada Beograda sa osam raketnih diviziona.

Četvrtog dana rata borbena posluga 3. raketnog diviziona uspela je da obori taktički bombarder F-117A. Sledeći šok za američku avijaciju usledio je 2. maja kada je isti raketni divizion uspeo da obori lovac F-16CG, koji je pogođen dejstvom sa vatrenog položaja u selu Karlovčić. To su i jedina dva obaranja borbenih aviona avijacije NATO koje je komanda RV i PVO priznala ovoj brigadi. Treći raketni divizion je opet bio akter jednog neobičnog gađanja 20. maja iste godine. O tome da je 3. raketni divizon pogodio strateški bombarder B-2 za sad nema konkretnih dokaza, ali se o tome vodi i dalje žustra polemika.

Za ispoljenu hrabrost i obaranje dva aviona brigada je odlikovana Ordenom narodnog heroja. Posle završetka rata i gubitaka smanjena je na formaciju šest raketnih i jedan raketno-tehnički divizion. U jesen 2004. u sastav brigade ušla je tehnika rasformiranog 450. raketnog puka. Od tad brigada ima sedam raketnih i 1. raketno-tehnički divizion, logistički bataljon i komandni.

Novi život 250. raketne brigade

Raspadom državne zajednice SCG i rasformiranjem Vojske SCG formirana je ponovo Vojska Srbije. U okviru postojećih promena i 250. raketna brigada je dobila novu organizaciju. Pet raketnih diviziona, od kojih su tri opremljena samohodnim raketnim PVO sistemima 2K12 Kub-M i dva raketna diviziona sa raketnim sistem S-125M1T Neva -M. Za provivazduhoplovnu odbranu vatrenih položaja koriste se laki prenosni raketni PVO sistemi Strela 2-M i Šilo. Od prošle godine tu je i baterija hibridnog PVO sistema Pancir sa kojim je opremljen novoformirani 3. raketni divizion u bazi Jakovo.

Organizacijsku jedinicu čine modularne jedinice ranga diviziona PVD.

Kurir.rs/A.Mlakar