Sremski fron je otvoren samo tri dana nakon oslobađanja Beograda, tačnije 23. oktobra 1944. godine. Probijen je na današnji dan 12. aprila 1945. godine. Zvali su ga klanicom srpske omladine!

Mobilisani su golobradi mladići koji su činili većinu sastava 11 partizanskih divizija koje su duže ili kraće vremena učestvovale u, kako se govorilo, najtežnoj i najdužoj bitki na teritoriji Jugoslavije protiv nemačkih nacista koji su pružali žestok otpor u sadejstvu sa ustašama i domobranima NDH u sremskoj ravnici.

previjanje-ranjenika-na-sremskom-frontu.jpg
Arhiva/Wikipedia 

- Mobilizacija je vršena po propisima Kraljevine Jugoslavije, a regrutovani su mladići koji su napunili 18 godina - tvrdio je za ekspres.net pukovnik Jovan Radovanović, učesnik Sremskog fronta i nekadašnji borac 21. Srpske divizije.

Međutim, mnogi su svedočili da je bilo još nepunoletnih dečaka koje su na front odvodili iz školskih klupa.

Nakon 172 dana borbi

Završni juriš započet u 5 sati ujutro

Borbe su trajale 172 dana, a okončane su 12. aprila 1945. konačnim probojem Sremskog fronta oko današnje granice Srbije i Hrvatske. Proboj Sremskog fronta između Dunava i Bosuta počeo je u 4.45 sati ujutru posle petnaestominutne pripreme iz artiljerijskog oruđa Severne grupe.

Delovi 21. srpske divizije u proboju Sremskog frontafoto: Arhiva/Wikipedia

Tačno u 5 sati partizani su krenuli u juriš. Vojnici Prve proleterske i 21. srpske divizije krenuli su u napad prema mestima Mohovo, Lovas i Tovarnik i Ilincima. Pored pešadije u proboju su angažovane i tenkovske brigade i avijacija.

Do kraja dana partizani i saveznici oslobodili su nekoliko gradova na krajnjem istoku Hrvatske, između ostalih i Vukovar. Tako je završen operativni proboj, dok je strateški usledio 13. aprila kada su oslobođeni Vinkovci.

- Završio sam tek sedmi razred gimnazije i nisam imao 18 godina. U Prvoj beogradskoj gimnaziji podelili su nam puške i peške sproveli na Sremski front - govorio je ratni vojni invalid Ljubinko Počeković.

Zabeleženo je i da je dramski pisac Dušan Kovačević ispričao da je njegov otac sa nepunih 18 godina odveden iz šabačke srednje škole na front gde je potom ranjen.

tenkovsko-odeljenje-21.-divizije-u-borbama-za-proboj-sremskog-fronta-12.-aprila-1945.jpg
Arhiva/Wikipedia 

Sremski front i mobilizacija srpskih mladića se neretko doživljavaju kao zavera Josipa Broza Tita protiv Srba i Srbije.

- Za mene je to više bila nebriga partizanskog vrha prema žrtvama, nego zavera. U njihovoj ideološkoj borbi žrtve nemaju onu cenu koju bi realno trebalo da imaju. To se jasno vidi iz njihovih naređenja. Oni ne pridaju mnogo pažnje klasičnim metodama za smanjenje gubitaka, nego široko koriste "ljudski materijal". Taj sistem ratovanja ovde je donela Crvena armija - kazao je istoričar Bojan Dimitrijević, koji se ne slaže da tezom da je slanje srpskih mladića na Sremski front rezultat Titove osvete:

Pavle Vuisić u filmu "Bitka na Neretvi"foto: Printscreen

Mobilisan pred maturu

Kako je Paja Vuisić zbog Sremskog fronta tužio državu

Kada je Mirjana, supruga glumačkog barda Pavla Vuisića udruženju "Adligat", u kome je otvoren glumčev legat, poklonila neobjavljene rukopise, ličnu i porodičnu dokumentaciju, tamo se našao i njegov pasoš, vozačka dozvola, dozvola za upravljanje čamcem, duhovita molba za dodelu stana upućena Udruženju dramskih umetnika, ali i uverenje o učešću osamnaestogodišnjeg Pavla na Sremskom frontu, posle kojeg se, po rečima Gorice Lazić iz "Adligata", mladić preganjao sa državom, zato što ga je terala da služi vojsku uprkos ratnoj praksi!

- Najmanje je Titova osveta. U suštini je to osveta srpskih komunista koji su 1941. i početkom 1942. bili proterani iz Srbije, kao i njihovih kadrova koji su ovde preživeli okupaciju.

tito-u-obilasku-sremskog-fronta-u-februaru-1945.jpg
Arhiva/Wikipedia 

Doktor Predrag Bajić, viši kustos-istoričar Muzeja Vojvodine, ranije je za BBC na srpskom, rekao da to nije bio jedinstven front, već jedna linija položaja koja je išla, grubo rečeno, od Beograda do Vinkovaca.

Pakao na zemlji

Ogromne žrtve

Zvaničan broj poginulih partizana je oko 13.500 čiji je identitet utvrden, dok je među stradale ubrojano još oko 4.000 boraca "bez imena i prezimena. U borbama je izgubilo život i oko 1.100 pripadnika Crvene armije i 630 Bugara, koji su se tada borili na strani NOVJ.

Mrtvački sanduci pristigli sa Sremskog fronta u selo Azanju u Šumadiji, aprila 1945. sa telima mladića starosti od 18 do 22. godinefoto: Arhiva/Wikipedia

Gubici na protivničkoj strani se procenjuju na oko 30.000 nemačkih i kvinsliških vojnika.

U srpskoj javnosti takode provejavaju pojedine tvrdnje da je na Sremskom frontu život položilo više od 30.000, pa čak i 80.000 jugoslovenskih boraca, dok se u nekim slučajevima pominje broj od 120.000.

Formirale su ga nemačke jedinice koje su se povukle iz Beograda i one sa područja Slavonije i okolnih delova pod komandom Druge oklopne armije. Procenivši opasnost koja im je pretila od nadiranja snaga Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Crvene armije, Nemci su već krajem septembra i pocetkom oktobra 1944. počeli izgradnju odbrambenih položaja u Sremu.

paryizanske-jedinice-odlaye-na-sremski-front.jpg
Arhiva/Wikipedia 

Uspostavljeno je sedam odbrambenih linija, od istoka, ka zapadu, koje su imale šifrovane nazive - braon, zelena, žuta, crna, crvena, Nibelunška i još jedna zelena linija. Glavni položaj nemačke odbrane, ističe Bajic, bio je na šestoj, Nibelunškoj liniji, koja se od Bosuta do Dunava protezala u dva reda, uz današnju granicu Srbije i Hrvatske.

Čuveni telegram od 15. maja

Druže Tito, rat je završen

Posle proboja Sremskog fronta tri grupe Prve armije su se ponovo ujedinile i zajedno sa Drugom i Trećom na severu, i Četvrtom armijom koja je delovala na jugu zemlje, nastavili su da gone neprijatelja u povlačenju.

Josip Broz Titofoto: Arhiva

I tako je bilo sve do 15. maja 1945. godine kada je komandant Treće armije Kosta Nađ poslao čuveni telegram sledeće sadržine:

"Druže Tito, rat je završen".

- To je bila kontinuirana borba jer je Hitler naredio da se granica NDH brani kao granica Nemačke - ističe Bajić i dodaje da su glavni razlozi ovakve odbrane položaja u Jugoslaviji bila nalazišta nafte na jugozapadu Mađarske, oko Velike Kanjiže i susednih mesta:

nemacki-vojnici-na-polozajima-u-danima-proboja-sremskog-fronta-aprila-1945.-godine.jpg
Arhiva/Wikipedia 

- To su bila poslednja naftonosna polja koja su ostala Nemcima pošto su izgubili ona u Rumuniji i davno na Kavkazu. Branjenje te zone bilo od vitalnog interesa za čitav Treći rajh, tu nije bilo pomeranja ni stope.

Kurir.rs

Bonus video:

00:51
Dupke puna sala na Kolarcu! Mladi istoričar se zapitao: Kako su nam se desili komunizam i Tito Izvor: Kurir