SENZACIONALNO OTKRIĆE U GRČKOJ Freska porodice srpskog cara Dušana Silnog! Prekrečili je kao u Vremenu čuda a ona se opet pojavila

Freska carske porodice izgrebana i prekrečena posle posete Branislava Nušića pomenutom manastiru, a otkrivena je ponovo tek nakon restauracije svetinje koja je u decembru 2010. godine stradala u požaru

Tu informaciju prilikom posete manastiru saznao je sagovornik Politike, pravoslavni publicista Dimitrije Marković, koji je zatim i pokrenuo istraživanje šta se sve događalo s freskom na kojoj su ovekovečeni srpski car Dušan, carica Jelena i kralj Uroš.

Posle razgovora s monahinjama, Marković je fotografisao dragoceno delo, a Politika je prvi nacionalni medij kojem je ustupio za objavu fotografiju freske.

U literaturi koju je pronašao otkrio je da je freska carske porodice izgrebana i prekrečena posle posete Branislava Nušića pomenutom manastiru, a otkrivena je ponovo tek nakon restauracije svetinje koja je u decembru 2010. godine stradala u požaru.

Prvi pisani trag o pomenutom delu Marković je pronašao u knjizi „Sa Kosova na sinje more”, Branislava Nušića, u kojoj on otkriva da je, na molbu slikara Paje Jovanovića, 1896. godine posetio manastir na Seru kako bi fotografisao fresku srpske carske porodice

To je bio i prelomni momenat posle kog freska biva skrivena tajnim velom. O ovom događaju Nušić u pomenutom delu iz 19. veka piše:

"Jašio sam na konju, jer se drukčije do manastira ne može doći, i u bisagama nosio aparat. Ne znam šta se aparatu moglo desiti, tek on se nekako otvori i propusti svetlost na ploče u njemu. Stoga mi slika rđavo uspe te se počnem opremati da kog drugog dana ponovo odem. Kako je u to doba palo otvaranje srpske škole u Serezu (Seru), to se Grci uplaše mojih čestih pohoda u manastir, a učini im se i opasno da se fotografijom sačuva spomenik koji bi bar dokazao da i Srbi imaju pravo na taj manastir i po naredbi grčkog konsula – Grci za tog čoveka kažu da je veoma obrazovan čovek – i sa blagoslovom sereskog grčkog mitropolita izgrebu celu sliku i prekreče zid! Tako je nedavno, na čast Grcima, uništen jedan veoma skupocen spomenik".

Marković ističe da nema tačnih podataka kada je freska ponovo otkrivena. Ali da ju je on ugledao prilikom posete manastiru 2019. kada je i započeo svoje istraživanje, koje je celokupno prethodnih dana objavio na lokalnom kosmetskom sajtu „riznica.net”. Takođe, tvrdi da freska nije bila otkrivena krajem oktobra 2011. godine, što znači da je svetlost dana ponovo ugledala u rasponu od kraja te, pa do leta 2019. godine.

"U Seru je 21. oktobra 2011. održan naučni skup pod nazivom „Srpski samodržac Stefan Dušan i grad Ser”, na kome je govorio dr Srđan Pirivatrić, saradnik Vizantološkog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti. Na plakatu kojim se najavljuje ovaj događaj prikazan je portret cara Dušana iz Crkve Svetog Đorđa Pološkog, pri manastiru u Makedoniji. Razlog je što freska tada još nije bila otkrivena, što mi je potvrdio i dr Pirivatrić, kome se ovom prilikom i zahvaljujem na informaciji.

Zanimljivo je da u knjizi koju prodaju u manastiru na Manikejskoj gori, koja govori o njegovoj istoriji nema freske srpske carske porodice, već je prikazana ona koja ju je prekrivala. Greške nema, obe se nalaze na istom mestu, iznad groba patrijarha Genadija Sholarija, koji je bio prvi patrijarh proglašen posle turskog osvajanja Carigrada 1453. godine. Razlog što srpske carske porodice nema u pomenutoj knjizi je verovatno isti onaj zbog koga je i prekrečena freska, a to je zaštita grčkih nacionalnih i crkvenih interesa", smatra Marković i upućuje poziv ovdašnjim naučnicima da više pišu o pomenutom manastiru i srpskim vezama sa njim.

Marković napominje da ono zbog čega je manastir Svetog Jovana Prodroma na Manikejskoj gori još važan za Srbe je to što su njegovi zaštitnici i darodavci bili naš kralj Milutin i kraljica Simonida, koja je u toj svetinji prvi put obukla monašku rizu. A u njemu je, sa svoje dve ćerke, sahranjena i Jelena Mrnjavčević, sestra despota Jovana Uglješe i žena Nikole Radonje, koji je brat Vuka Brankovića i koji se nakon njihove smrti i zamonašio. Poslednji podatak Marković je pronašao među navodima Nikole Bakircisa, istoričara umetnosti i vanrednog profesora na Kiparskom institutu u Nikoziji, koji kaže: – Iznad eksonarteksa nalazi se mala zasvođena kapela Svetog Nikole, ukrašena freskama iz 14. veka. Arkosolijum sa pogrebnim natpisom, koji se nalazi u jugozapadnom uglu kapele, sadrži ostatke Jelene i njenih ćerki, sestre i sestričina Jovana Uglješe.

"I natpis iznad Jeleninog groba je, kao i freska cara Dušana sa porodicom, u jednom periodu bio prekrečen, što sam pronašao u jednom naučnom radu. Nažalost, prilikom posete manastiru u avgustu 2022. godine nisam bio u prilici da vidim grobove Jelene, njene dece i natpis, ali je o tome pisalo više autora. Kao i što je poznato da su Srbi u krajeve oko Sera prodrli prvi put 1283. godine, za vreme vladavine kralja Milutina. Kralj Dušan je osvojio Ser septembra 1345. godine i po osvajanju prisustvovao liturgiji u Crkvi Svetih Teodora Tirona i Stratilata (staroj mitropoliji), koja i danas postoji u centru Sera. Dušan se u Seru, koji je pod srpskom vlašću bio sve do 1371. godine, proglasio za cara, pa je taj grad i zato važan za nas", podvlači Marković.

Stefan Uroš IV Nemanjić rođen je 1308. godine. i smatra se jednim od najmoćnijih srpskih vladara u istoriji. Za kralja se krunisao 1331. godine kada je sa trona svrgnuo oca, Stefana Dečanskog. Na Vaskrs, 16. aprila 1346. godine u Skoplju, srpski i bugarski patrijarh krunisali su Stefana Dušana za cara Srba i Grka. Preminuo je 1355. godine. Srpski car Dušan Nemanjić sahranjen je u manastiru Svetih Arhanđela kod Prizrena koji je u vreme turskih osvajanja srušen do temelja.

Kada su 1927. godine vršena arheološka iskopavanja na lokalitetu manastira, u jugozapadnom delu crkve je nađen mermerni grob za koji je ustanovljeno da je carev. U grobu su pronađene ispreturane kosti koje su kasnije prenesene u crkvu Svetog Marka u Beogradu gde i danas počivaju.

Kurir.rs/Politika/Kosovo online